ماجرای ضرب‌المثل “هر اوخین ملا نصرالدین اولماز “در تبریز

یازاکو؛ ایوب نیکنام لاله-زنده یاد علی اصغر صحتی(۱۳۹۸-۱۲۹۵ شمسی) در مورد ماجرای پیدایش ضرب‌المثل “هر اوخین ملا نصرالدین اولماز ” ، از قول برادرش مرحوم د‌کتر ابوالقاسم صحتی و پدرش میرزا غلامعلی به اینجانب(نیکنام لاله) چنین تعریف می‌کردند:
میرزا غلامعلی پدر استاد صحتی، زمانیکه میرزا جلیل محمد قلی زاده(ملانصرالدین) در سال ۱۲۹۹ شمسی در تبریز حضور داشتند، از دوستان نزدیک، صمیمی و مورد اعتماد ایشان بودند، لذا میرزا غلامعلی اکثر اوقات در منزل و یا در محل دفتر روزنامه ملانصرالدین حضور داشتند.
بعد از انتشار چند شماره از روزنامه ملانصرالدین در تبریز و ارتباط عاطفی مردم این شهر با میرزا جلیل، مهدی قلی هدایت (مخبرالسلطنه) والی آذربایجان نسبت به محبوبیت میرزا جلیل در نزد مردم حسادت می‌کند و در اواسط سال ۱۲۹۹ خورشیدی، میرزا جلیل را به کاخ حکومتی شمس العماره تبریز دعوت کرده و از ایشان جهت انتشار نشریه‌ای با روش و سیاق ملانصرالدین درخواست کمک و راهنمایی می‌کند.
در این ملاقات، مخبرالسلطنه به میرزا جلیل می‌گوید؛ بنده نویسنده، تحصیل‌کرده اروپا و یک مقام دولتی با نفوذی هستم، لذا می‌خواهم با انتشار روزنامه‌ای همچون ملانصرالدین شما، ملانصرالدین ایران باشم!!!
میرزا جلیل چون میدانست این راه طولانی و دراز چه مشقاتی و سختی‌هایی دارد، لذا با الهام از ضرب‌المثل ” هر اوخیان ملا واقف پناه اولماز” منطقه قفقاز، به صراحت به مخبرالسلطنه می‌گوید: جناب والی؛ هر اوخین ملانصرالدین اولماز و در عرض چند ماه با انتشار نشریه‌ای نمی‌توان ملانصرالدین شد.
این ماجرا توسط میرزا غلامعلی(پدر استاد صحتی) که در جلسه حضور داشتند، به گوش مردم بذله گوی و طنزپرداز تبریز می‌رسد. بعد از این تاریخ، ضرب‌المثل “هر اوخین ملا نصرالدین اولماز” به یکی از پرکاربردترین ضرب‌المثلهای ترک‌زبانان ایران تبدیل شده و هنوز هم در محافل عمومی و خصوصی کاربرد زیاد و مخاطبان فراوانی دارد!
منبع؛
۱- اظهارات (تاریخ شفاهی) زنده یاد استاد علی اصغر صحتی
۲- کتاب ملانصرالدین در تبریز- خاطرات حمیده خانم جوانشیر(همسر میرزا جلیل محمد قلی زاده ).