یازاکو، جعفر ساعی‌نیا – منطقه آزاد ارس، با موقعیت استراتژیک و پتانسیل‌های بی‌شمار، قرار بود قلب تپنده اقتصاد شمال غرب ایران باشد. قرار بود پلی باشد برای ارتباط با جهان، جایی برای جذب سرمایه‌گذاری و بستری برای پیشرفت. اما آنچه امروز در ارس می‌بینیم، نه نماد توسعه، بلکه یک نمونه دیگر از ناکارآمدی سیستمی است که دولت، به‌عنوان یک بازیگر همه‌چیزدان، خود را به جای اقتصاد آزاد نشانده است. علاوه بر آن تمرکزگرایی شدید دولت در ایران موجب نادیده گرفتن مناطق مرزی و مانعی برای شکوفایی اقتصادی آن‌ها، به‌ویژه منطقه آزاد ارس، شده است.
سال‌هاست که در کشور ایران، دولت در قامت قیم، بر اقتصاد سایه افکنده است. منطقه آزاد ارس، به جای اینکه میدان عمل بخش خصوصی باشد، به حیاط خلوت نهادهای دولتی تبدیل شده است. مدیرانی که اغلب بر اساس وابستگی‌های سیاسی و نه تخصص، روی کار آمده‌اند و هرگز نتوانسته‌اند این منطقه را به سمت توسعه هدایت کنند. سردرگمی در سیاست‌گذاری‌ها و دخالت‌های مستقیم دولت و فراموشی مناطق مرزی و عدم توجه به تجارت آزاد، این منطقه را از هدف اصلی خود دور کرده است. همچنین، رویکرد مرکزگرا باعث شده است که منطقه آزاد ارس، از امکانات، فرصت‌ها و منابع لازم برای شکوفایی برخوردار نشود. مناطق آزاد، که باید فضایی برای اجرای سیاست‌های اقتصادی آزاد و جذب سرمایه‌گذاری خارجی باشند، عملاً درگیر سیاست‌های داخلی و مداخلات دولتی هستند که هیچ ربطی به اصول توسعه آزاد و جذب سرمایه ندارد.
آغاز فعالیت مناطق آزاد در ایران به‌ویژه منطقه آزاد ارس، با هدف تسهیل تجارت و ایجاد بستری مناسب برای جذب سرمایه‌های خارجی آغاز شد، اما واقعیت‌ها به‌گونه‌ای دیگر پیش رفت. دولت، به جای اینکه در نقش نظارت‌کننده و تسهیل‌کننده فعالیت‌های اقتصادی عمل کند، بسیاری از فرآیندها را از دست بخش خصوصی گرفته است. این مداخله‌های دولت باعث شده است که بخش خصوصی که می‌توانست موتور محرک اقتصاد باشد، از فضای اقتصادی منطقه دور بماند.
بی‌ثباتی در قوانین و ضعف در زیرساخت‌ها از عمده‌ترین مشکلات منطقه آزاد ارس
یکی از عمده‌ترین مشکلاتی که منطقه آزاد ارس با آن روبه‌رو است، بی‌ثباتی در قوانین و مقررات است. بخش خصوصی که می‌خواهد سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت و مطمئن انجام دهد، با وجود قوانین پیچیده و متناقض، عملاً دچار سرخوردگی و ناامیدی می‌شود. این در حالی است که سیاست‌های متناقض و تغییرات مداوم در بخش‌های مختلف باعث سردرگمی سرمایه‌گذاران و کاهش اعتماد به این منطقه شده است. یکی دیگر از مشکلات عمده‌ای که منطقه آزاد ارس با آن مواجه است، ضعف در زیرساخت‌ها و عدم توجه به توسعه آن‌ها است. هرچند که منطقه آزاد ارس از موقعیت جغرافیایی بسیار خوبی برخوردار است، اما بسیاری از امکانات اولیه برای فعالیت‌های اقتصادی همچنان در این منطقه کمبود دارند. برای مثال، در زمینه حمل‌ونقل و ارتباطات، به‌ویژه در جاده‌ها و زیرساخت‌های حمل‌ونقل هوایی، مشکلات جدی وجود دارد. این امر باعث شده که بسیاری از سرمایه‌گذاران، به‌جای انتخاب ارس، سایر مناطق را برای سرمایه‌گذاری و فعالیت اقتصادی ترجیح دهند.
اگرچه منطقه آزاد ارس از نظر جغرافیایی در مرز با کشورهایی همچون ارمنستان و جمهوری آذربایجان قرار دارد و می‌تواند به یک دروازه مهم برای تجارت خارجی تبدیل شود، اما به دلیل موانع داخلی و عدم هماهنگی بین دستگاه‌های مختلف، این پتانسیل به‌طور کامل محقق نشده است. در حالی که دیگر کشورهای منطقه مانند ترکیه و جمهوری آذربایجان با اجرای سیاست‌های بهینه و حمایت از بخش خصوصی، توانسته‌اند مناطق آزاد خود را به کانون‌های تجاری و اقتصادی تبدیل کنند، ایران در این زمینه عقب‌مانده است.
