اردبیل تاریخ ساز، قلعه مستحکم آذربایجان

یازاکو، دکتر توحید ملک زاده – در هر گوشه سرزمین پرشکوه آذربایجان، شهرها و مناطقی وجود دارد که روز به روز بر افتخارات آذربایجان و آذربایجانی ها می افزاید. اردبیل باشکوه در پای کوه باعظمت ساوالان از جمله این مناطق می باشد که با تاریخ و قدمت مشعشع خود در طول تاریخ درخشیده و خواهد درخشید.
اگر قدمت اردبیل را از اسمش دریابیم تمدن اره ته که در متون سومری است و به معنای دامنه کوه می باشد در این کلمه مستتر است. در الواح سومری از سرزمین پرنعمت اره ته به کرات صحبت شده است. در شرق اردبیل در مشکین شهر، مجسمه های بی همتای شهریئری با چشمان زل زده و بدون دهان که نشانی از بالبالهای ترکان باستان است پنج هزار سال ساکت و آرام ایستاده اند.
کورقانهای نمین یادگار آثار مراسم زندگی پس از مرگ انسان ترک می باشد در سه هزار سال قبل.
قبل از اسلام اردبیل پایتخت آذربایجان بوده و در مسیر جاده های تجاری شمال جنوب و شرق به عرب. شهری آباد و تجاری با بازاری پرنعمت و مردمانی ساعی. در تاریخ بعد از اسلام آذربایجان نیز اردبیل با شکوه هرچه تمامتر درخشیده و یادگار سلجوقیان و اتابکان آذربایجان را در خود جای داده است. در ادوار بعدی جایگاه فکر و فلسفه و اندیشه بوده و صوفیانه به این هستی اندیشیده. شیخ صفی الدین اردبیلی مردمانش را با افکارش آشنا کرده و از سلاله اش افکار صوفیانه را با شمشیر آشتی داده و حیدر و جنید در این کار سعی نموده اند.
نام شاه اسماعیل با تخلص شاعری خطایی از آناطولی گرفته تا آذربایجان و از خراسان تا اصفهان ورد زبان مریدان گشته نام نیکی در ادبیات ترکی بجای گذاشت. در میان علویان نامش جزو هفت اوزان برجسته این تفکر شد و اشعارش ورد ز‌بان قیزیلباشان جهان.
اهمیت اردبیل در حملات روسها به آذربایجان و دفاع اهالی آذربایجان از سرزمینشان به فرماندهی عباس میرزای رشید دو چندان شد که متاسفانه با غارت اموال فرهنگی آذربایجان از جمله نسخ خطی نفیس، اشیاء ماندگاری چون فرش و چینی آلات موقوفه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی رقم خورد. جنگ آصلاندوز منتهای شجاعت پهلوانان آذربایجان در برابر تجاوز روسها بود.
نقش اردبیل در انقلاب مشروطه آذربایجان نیز قابل افتخاراست و مردمان اردبیل در تمام فرایندهای هویتی آذربایجان و چه در اقتصاد و کشاورزی و تجارت و توریزم حتی ورزش خوش درخشیده اند.
اردبیل قلعه مستحکم و فتح نشدنی تاریخی سرزمین آذربایجان است.