به گزارش واحد ترجمه پایگاه خبری یازاکو به نقل از تی آر تی ورلد به نظر می آیدتحولات سیاسی اخیر در سراسر خاورمیانه، از جمله تضعیف حزب الله لبنان و سرنگونی بشار اسد در سوریه، پیام های خوبی برای ایران نداشته است.
این در حالی است که ترکیه به افزایش اهرم های سیاسی خود در مناطق مختلف ادامه می دهد، از سوریه، جایی که دولت فعلی روابط دوستانه با آنکارا دارد، تا قفقاز، منطقه ای آشفته، جایی که اتحاد ترکیه و آذربایجان از زمان آزادسازی منطقه قره باغ توسط باکو به اوج های جدیدی رسیده است.
نفوذ ترکیه هم در خاورمیانه و هم در آسیای مرکزی، سرزمین پدری باستانی ترک ها و خانه منابع غنی انرژی از گاز گرفته تا نفت و اورانیوم در حال افزایش است. در بحبوحه این تغییر، تهران نقش خود در قفقاز را مجدداً محاسبه کرده و مخالفت خود را با گشایش کریدور استراتژیک زنگزور، یک مسیر تجاری و حمل‌ونقل که استانبول را به باکو متصل می‌کند، ارزیابی می‌کند.
زاخید فرخ ممدوف، استاد اقتصاد بین‌الملل در دانشگاه دولتی آذربایجان در باکو، می‌گوید که ایران نمی‌تواند فراتر از بیانیه‌های سیاسی، مانع توسعه کریدور زنگزور شود. این کریدور همچنان در دست ساخت و تکمیل است.
بخش عمده ای از ساخت و سازها از شرق ترکیه تا سرزمین اصلی آذربایجان از طریق نخجوان تکمیل شده است به جز منطقه ای به نام کریدور زنگزور که از مرز ایران و ارمنستان می گذرد.
این کریدور که هدف آن اتصال اروپا به آسیای مرکزی از طریق یک مسیر زمینی از شرق ترکیه به منطقه همسایه نخجوان آذربایجان و در شرق از طریق مناطق مرزی ارمنستان-ایران و آذربایجان-ایران به دریای خزر است، برای ایران پروژه بسیار بزرگی است.
فهرست
راهرو اجتناب ناپذیر است
به گفته این استاد دانشگاه، علیرغم امتناع ایران از به رسمیت شناختن پارادایم نوظهور مورد حمایت قدرت های منطقه ای و بین المللی در توسعه کریدور زنگزور، پروژه مسیر زمینی برای رفع نیازهای اساسی اقتصادی قفقاز، ثبات، صلح و رشد اقتصادی را به ارمغان می آورد.
ممدوف گفت: “تقریبا همه از ایالات متحده تا روسیه موافق هستند که این کریدور ضامن رفاه آینده است. این دری است به آینده. نمی توان از تحقق این پروژه جلوگیری کرد.
این اقتصاددان آذربایجانی می افزاید: همکاری نگرش بهتری نسبت به مخالفت با چنین پروژه ای است که به نفع همه از جمله ایران است.
ایران چاره ای جز موافقت با این پروژه ندارد
کامر قاسم، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه نیز می‌گوید :علیرغم اجماع فزاینده منطقه‌ای در مورد افتتاح این کریدور، ایران به دلیل نگرانی‌های امنیت ملی «همیشه با کریدور مخالفت کرده است».
در سپتامبر، وزیر امور خارجه ایران تاکید کرد که گشایش این کریدور می تواند تمامیت ارضی ارمنستان را که تهران آن را “خط قرمز” می بیند، به خطر بیاندازد.
در ماه سپتامبر، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، محفوظات کشورش را نسبت به افتتاح کریدور زنگزور ابراز کرد، اما کارشناسان می‌گویند تهران چاره‌ای جز پذیرش اجماع فزاینده منطقه‌ای در مسیر تجاری ندارد.
قاسم ادامه می دهد: ایران نگران است که اگر این کریدور در منطقه عملیاتی شود، “ارتباط زمینی خود را با ارمنستان را ازدست بدهد.” ایران همچنین نگران است که همسویی بیشتر باکو و آنکارا، دو پایتخت ترک‌ها، از طریق این مسیر، قدرت منطقه‌ای این کشور را با تقویت اتصال از آسیای مرکزی به ترکیه تضعیف کند.
قاسم می‌گوید، علیرغم این ترس‌ها، این کریدور می‌تواند به نفع ایران باشد، کشوری که دهه‌ها تحت تحریم‌های غرب منزوی بوده است و به تهران اجازه دسترسی به دیگر کشورهای منطقه با ارتباطات بهتر را می‌دهد.
به گفته قاسم، پس از شرایط پیش آمده در سوریه، ایران ممکن است به این نتیجه برسد که جنگ نیابتی‌اش در سراسر خاورمیانه هزینه زیادی برای خود دارد و ظرفیت اقتصادی کشور را تحت فشار قرار می‌دهد، که ممکن است تهران را مجبور کند در رویکرد خود نسبت به پروژه‌هایی مانند کریدور زنگزور تجدید نظر کند. در هر صورت، اگر ارمنستان شریک شود، ممکن است این کریدور بدون مشارکت ایران باز گشایی شود.
زمان برای تنظیم مجدد؟
به گفته ممدوف، کاهش نفوذ تهران در خاورمیانه می تواند ایران را وادار کند که سیاست خود را در کریدور را بروزرسانی کند. وزارت امور خارجه ایران اخیراً پیامی آشتی‌جویانه ارائه کرده است که می‌گوید گشایش کریدور دیگر برای تهران «یک موضوع سیاسی نیست» .
ممدوف می‌گوید: «ایران مشکلات داخلی زیادی از مشکلات اقتصادی فزاینده گرفته تا کاهش ارزش پول دارد. بدون پرداختن به این مسائل، ایران نمی‌تواند نفوذ خود را به معنای مناسب در سراسر خاورمیانه و قفقاز اعمال کند».
در این منظر، پلتفرم همکاری منطقه‌ای ۳+۳ که شامل ارمنستان، آذربایجان و گرجستان، سه کشور قفقاز، در کنار سه قدرت اطراف ترکیه، ایران و روسیه است، ساختاری ایده‌آل برای رفع بن‌بست اقتصادی و سیاسی مرتبط با تشکیل است.
دیگران
ممدوف می گوید که هیچ قدرت منطقه ای نمی تواند واقعیت در حال ظهور کریدور و سود اقتصادی آن را ” انکار کند”. او می‌گوید علاوه بر ترکیه و آذربایجان،بازیگران منطقه‌ای دیگر همانند ایران و ارمنستان نیز از نظر اقتصادی از افتتاح این کریدور سود خواهند برد.
رویکرد روسی
ممدوف می‌گوید، متحد ایران، روسیه، که در گذشته بر بخش‌های وسیعی از قفقاز مانند ترکیه حکومت می‌کرد، می‌تواند به طور بالقوه از افتتاح کریدور زنگزور سود ببرد. پروفسور می گوید: «مسکو می داند که ظهور این راهرو اجتناب ناپذیر است.
سال گذشته، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه باسابقه روسیه در مورد کریدور زنگزور بیانیه ای حمایتی ارائه کرد و از موضع ارمنستان که مانند ایران با گشایش آن مخالفت کرده است، انتقاد کرد.
لاوروف در یک مصاحبه تلویزیونی با اشاره به توافق احتمالی بین ارمنستان و آذربایجان برای پایان دادن به درگیری در قره باغ گفت : “ما طرفدار امضای پیمان صلح و رفع انسداد این کریدورهای حمل و نقل در اسرع وقت هستیم.
انتقاد لاوروف از رهبری ارمنستان مربوط به ماده ۹ توافق آتش‌بس ۲۰۲۰ است که می‌گوید «همه ارتباطات اقتصادی و حمل‌ونقل در منطقه باید رفع انسداد شود».
در این مقاله با اشاره به افتتاح این سند آمده است: ایروان امنیت ارتباطات حمل و نقل بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را به منظور بستر سازی تردد بدون مانع افراد، وسایل نقلیه و بار در هر دو جهت تضمین خواهد کرد.
