به گزارش پایگاه خبری یازاکو، در اوایل بهمن ماه ۱۴۰۳، روزی سرد و مه‌آلود، در وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی جلسه‌ای ویژه و مهم برگزار شد.
این جلسه، که در آن آثار فرهنگی و تاریخی منقول برای ثبت در فهرست ملی بررسی می‌شدند، نقطه عطفی در تاریخ حفظ و معرفی میراث فرهنگی کشور بود. در میان آثار مختلفی که به این جلسه ارائه شد، نگاه‌ها بیشتر از همه به قالیچه‌های نفیس مسجد قلتوق زنجان جلب شد.
قالیچه‌هایی که هم از نظر هنری و هم از دیدگاه تاریخی دارای اهمیت ویژه‌ای هستند. این قالیچه‌ها نماد دستان هنرمندانی‌اند که هنر قالی‌بافی را در دل تاریخ زنجان به اوج رسانده‌اند. در دل مسجد قلتوق، یکی از برجسته‌ترین بناهای تاریخی این استان، این قالیچه‌ها نگهداری می‌شدند و همچون گنجینه‌ای ارزشمند، قصه‌هایی از گذشته‌های دور در خود نهفته داشتند.
با آغاز جلسه شورای ملی ثبت آثار، اعضای شورای تخصصی به بررسی پرونده‌های مختلف پرداختند. وقتی نوبت به قالیچه‌های مسجد قلتوق رسید، پس از بحث و بررسی‌های دقیق، اعضا، از تاریخ‌نگاران گرفته تا کارشناسان هنرهای دستی، به این نتیجه رسیدند که این قالیچه‌ها شایسته ثبت در فهرست ملی آثار فرهنگی و تاریخی ایران هستند.
این تصمیم نه تنها تأکیدی بر ارزش هنری این آثار بود، بلکه به نوعی تجلیلی از هنر و فرهنگ ایرانی بود که قرن‌ها در دل این قالیچه‌ها و فرش‌ها نهفته بود.
قالیچه‌های سجاده‌ای مسجد قلتوق زنجان، با نقوش و رنگ‌های ویژه‌ای که در بافتشان به کار رفته، نه تنها جلوه‌ای از دقت و مهارت در بافت هستند، بلکه هر گره از آن‌ها خود داستانی از تلاش و هنر دست‌ساز انسان‌ها را روایت می‌کند. این قالیچه‌ها همچون رشته‌هایی از تاریخ، هنر و معنویت ایرانیان بافته شده‌اند و در دل خود پیوندی عمیق با گذشته‌ها دارند.
در ادامه جلسه، با نگاه‌های تحسین‌آمیز اعضا و پس از بررسی‌های تخصصی، قالیچه‌های مسجد قلتوق به‌طور رسمی در فهرست آثار ملی ثبت شدند. این تصمیم نه تنها حفظ و معرفی این آثار را ممکن می‌سازد، بلکه فرصتی است برای نسل‌های آینده تا از هنر دست‌ساز گذشتگان بهره‌مند شوند و به ارث برند.
جالب است بدانید که تاریخچه قالی‌بافی در قلتوق به بیش از چهار دهه پیش باز می‌گردد. در این سال‌ها، با شروع بافت قالی‌های ابریشمی در استان زنجان، این هنر در روستاهای شمالی استان، به‌ویژه در روستاهایی مانند بوغداکندی، خاتون‌کندی و شهرک، گسترش یافت. این تحول، از آنجا که باعث تغییر شیوه بافت قالی‌ها و گرایش به استفاده از ابریشم در بافت شد، اهمیت زیادی دارد. در این دوره، بسیاری از بافندگان قدیمی سبک‌های سنتی خود را کنار گذاشته و به بافت قالی‌های ابریشمی روی آوردند.
قالی‌های قلتوق در گذشته بیشتر با ابعادی بزرگ (۱۸ متری) بافته می‌شدند، اما در سال‌های اخیر، ابعاد مختلفی همچون زرع و نیم، زرع و چارک، خرک، پشتی، پادری و به ویژه “کناره” به‌عنوان تولیدات شناخته‌شده این منطقه مطرح شده‌اند. قالیچه‌های قلتوق به دلیل استفاده از رنگ‌های گیاهی طبیعی، پشم دست‌ریس منطقه و نقوش خاص و غنی‌شان، جایگاه ویژه‌ای در هنر قالی‌بافی ایران دارند.
روستای قلتوق، که در ۷۰ کیلومتری غرب زنجان قرار دارد، به‌عنوان یکی از مراکز برجسته قالی‌بافی شناخته می‌شود و فرش‌های دستباف آن شهرت جهانی پیدا کرده‌اند. در کنار این روستا، دیگر روستاهای اطراف مانند بوغداکندی، خاتون‌کندی و شهرک نیز به این هنر اشتغال دارند و تاریخچه قالی‌بافی در این مناطق بیش از پنج دهه قدمت دارد.
قالیچه‌های قلتوق اکنون به‌عنوان آثار ملی ایران ثبت شده‌اند و این تصمیم، گامی مهم در حفظ و معرفی هنرهای دست‌ساز ایرانی است که همچنان در دنیای امروز به‌عنوان گنجینه‌ای از فرهنگ و تاریخ ایران شناخته می‌شوند. این قالیچه‌ها که نقوش آن‌ها با دقت و ظرافت بافته شده، نمایانگر تلاش هنرمندانی هستند که هنرشان در گذر زمان همچنان زنده و پویا باقی مانده است.
