یازاکو، جعفر ساعی نیا_ در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، مناطق آزاد به‌عنوان حوزه‌های محدود جغرافیایی تعریف می‌شوند که در آن‌ها تسهیلات ویژه‌ای برای تجارت، تولید و صادرات فراهم است. برای مثال، منطقه آزاد آنتالیا در ترکیه، یکی از ۲۱ منطقه آزاد این کشور، به‌رغم وسعت کوچک خود، به‌عنوان یک هاب تجاری و تولیدی موفق عمل می‌کند و در حوزه‌هایی مثل تولید قایق‌های تفریحی و صادرات کالا به سراسر جهان، بسیار موفق بوده است.
در مقابل، منطقه آزاد ماکو با وسعت ۳۸۶ هزار هکتاری خود، سه شهرستان را شامل می‌شود که هر کدام دارای مدیریت‌های مستقل از جمله فرمانداری و امام جمعه هستند. این گستردگی چالش‌های مدیریتی جدی ایجاد کرده و سبب شده است که برخلاف اهداف اولیه، هماهنگی میان نهادهای تصمیم‌گیر وجود نداشته باشد.
یکی از ویژگی‌های استاندارد مناطق آزاد جهان، فنس‌کشی و کنترل دقیق ورودی و خروجی کالاها برای جلوگیری از قاچاق است. در دیگر مناطق آزاد ایران مانند انزلی، این مورد رعایت شده، اما در منطقه آزاد ماکو به دلیل وسعت بسیار زیاد، امکان فنس‌کشی وجود ندارد. این موضوع نه‌تنها کنترل تجارت را دشوار کرده، بلکه امکان اجرای قوانین مناطق آزاد را نیز از بین برده است.
ترکیب سه شهرستان با ویژگی‌ها و نیازهای متفاوت، باعث شده است که منطقه آزاد ماکو برخلاف سایر مناطق آزاد، نتواند به یک هاب تجاری و صنعتی متمرکز تبدیل شود. اگر فقط شهر بازرگان یا ماکو به‌عنوان منطقه آزاد معرفی می‌شد، نتیجه بهتری حاصل می‌شد.
هدف اصلی مناطق آزاد، جذب سرمایه‌گذاری و تسهیل تجارت است، اما منطقه آزاد ماکو فاقد زیرساخت‌های اساسی برای توسعه صنعتی و تجاری است. این منطقه به دلیل کمبود منابع انرژی (آب، برق و گاز) ظرفیت صنعتی مناسبی ندارد. در حالی که صنایع نیاز به زیرساخت‌های قوی دارند، در ماکو هنوز امکانات اولیه هم به درستی تأمین نشده است. در حوزه تجارت، مرز بازرگان، یکی از مهم‌ترین مرزهای ایران با ترکیه و اروپا است، اما منطقه آزاد ماکو هنوز امکانات مناسبی در حوزه انبارداری، سردخانه و لجستیک ندارد. در حالی‌که بسیاری از کشورها از این موقعیت‌ها برای افزایش حجم صادرات و تبدیل‌شدن به مراکز ترانزیتی مهم استفاده کرده‌اند، ماکو همچنان درگیر مشکلات ابتدایی است.
یکی از ظرفیت‌های بالقوه منطقه آزاد ماکو، توسعه گردشگری است. این منطقه از نظر جاذبه‌های طبیعی و زمین‌شناسی، پتانسیل ثبت در ژئوپارک یونسکو را دارد، اما زیرساخت‌های حمل‌ونقل در حد مطلوب نیست.
مسیرهای دسترسی به ماکو نامناسب و پرخطر هستند. مسافران از شهرهایی مانند تبریز و اورمیه باید مسیرهای طولانی و جاده‌های یک‌طرفه و خطرناک را طی کنند.
زیرساخت‌های اقامتی و گردشگری، از جمله هتل‌های مناسب، در این منطقه هنوز به بهره‌برداری نرسیده‌اند.
در حوزه زیرساخت، تنها اقدام زیرساختی مهم در منطقه آزاد ماکو، احداث فرودگاه در دوره دولت حسن روحانی بوده که هنوز به‌طور کامل به بهره‌برداری نرسیده است. در سایر حوزه‌ها، هیچ اقدام جدی و مؤثری برای تبدیل این منطقه به یک قطب اقتصادی انجام نشده است.
در نهایت، وسعت بزرگ منطقه آزاد ماکو، به‌تنهایی تضمین‌کننده پیشرفت نیست. به‌جای افتخار به مساحت، باید مشکلات مدیریتی، زیرساختی و اقتصادی آن را حل کنیم؛ در غیر این صورت، این منطقه همچنان یک فرصت ازدست‌رفته باقی خواهد ماند.
