به گزارش یازاکو، توحید ملک زاده نوشت: امروزه بسیاری از اعیاد مانند عید سال نو و مراسم هایی که در میان ترکان و سایر اقوام منطقه و آسیا دیده می شود یادگاری از سومریان پروتو تورک ( ترکان باستان) می باشد که تا امروز به یادگار مانده است . به عقیده دکتر مهرداد بهار اسطوره شناس که برعکس پدرش ملک الشعرای بهاری فردی منصف می باشد، معتقد است عید سال عیدی آریایی نیست. به گفته وی خدای شهید شونده سومری یا «دوموزی» در پایان هر سال کشته شده و سر سال نو دوباره متولد می شود. ترکان قدیم تولد او را جشن می گرفتند چون با تولد او گیاهان و دانه ها می روییدند. جالب اینجاست که امروزه اقوامی این عید را صرفا بخاطر اسمش که متاسفانه بنا به عدم تعصب ترکان غیرترکی شده٫ از آن خود دانسته و عید ترکان را تقلیدی از عید خویش می دانند!
از دیگر سو، عید سال نو در آذربایجان با نام پادشاهی اسطوره ای پیوند خورده است. چنین نقل می شود: چون پادشاه به آذربایجان رسید برای وی تخت مرصعی در جانب شرق نهادند و وی تاج بر سر نهاد همین که آفتاب طلوع کرد اولین شعاع نور که بر انتهای تاج افتاد مردم جشن گرفته و آنروز را یئنگی گون یا نوروز نام نهادند. از دیگر سو بررسی های باستانشناسی در میان تمدن های اینکا و آزتک آمریکا نشان می دهد که اعلام سال نو در میان انها نیز کاملاً روش نجومی داشته است. بدین ترتیب که آنها در معابدشان سوراخهایی تعبیه کرده و در روز و ساعتی که شعاع نور مستقیم وارد این سوراخ شده و از آنجا به نقطه مشخصی در کف معبد می‌تابیده سال نو اعلام می گردید. ارتباط سومریان با ترکان امروزین محرز می باشد و قریب به سیصد کلمه مشترک در ترکی امروزین و سومری قدیم به یادگار مانده است.
براساس افسانه های ترکان باستان، نوروز همان روز ارکه نه قون می باشد که ترکها با آتش زدن کوهی آهنین توانستند از حصار ان درامده وارد دوران جدیدی از زندگانی پرافتخار خود گردند.
