یازاکو، جعفر ساعی نیا_ افزایش نرخ نان در برخی نانوایی‌های آزادپز تبریز و اردبیل، از جمله نان سنگک که به ۲۰ هزار تومان رسیده، واکنش‌های زیادی برانگیخته است. در نگاه اول، این گرانی‌ها تهدیدی برای معیشت مردم به‌ویژه طبقات پایین جامعه است. اما نگاه عمیق‌تر، ما را به پرسشی جدی‌تر می‌رساند: چرا جامعه ما همچنان از واگذاری قیمت‌ها به منطق بازار آزاد هراس دارد؟
در حالی که نانوایی‌های آزادپز آرد را با نرخ واقعی تأمین می‌کنند، افزایش قیمت نان یک فرآیند طبیعی در اقتصاد بدون یارانه پنهان است. آنچه موجب نارضایتی شده، نه فقط قیمت نان، بلکه بی‌اعتمادی عمومی به سیاست‌گذاری اقتصادی و فقدان حمایت هوشمند از مصرف‌کنندگان آسیب‌پذیر است.
واقعیت این است که قیمت‌گذاری دستوری سال‌هاست از نفس افتاده، اما ما هنوز بین دوگانه‌ی پرهزینه‌ی «یارانه پنهان» و «آزادسازی بی‌پشتوانه» سرگردانیم. نه درآمد مردم به نرخ بازار نزدیک شده، نه نظام حمایتی منسجمی وجود دارد که جلوی تبعات اجتماعی این تغییرات را بگیرد. ما نه سوئدیم که دولت رفاه داشته باشیم، نه امارات و هنگ‌کنگ که اقتصادمان آزاد باشد؛ اما از هر دو مدل فقط ظاهر ناقصش را به ارث برده‌ایم.
از سوی دیگر، در غیاب سیاست‌های حمایتی کارآمد، هر اصلاح اقتصادی به ضد خود بدل می‌شود. افزایش قیمت نان اگر در کنار آنچه «سبد حمایتی هدفمند» نامیده می‌شود اتفاق نیفتد، فقط به خشم اجتماعی دامن می‌زند. بازاری که با نصف حقیقت عمل کند، به بحران ختم می‌شود؛ و این همان‌جاست که سیاست‌گذار باید پاسخگو باشد، نه نانوا یا فعال اقتصادی.
مردم باید بدانند اگر قرار است نان گران شود، در مقابل چه چیزی به دست خواهند آورد؟ آیا یارانه مستقیم‌تری دریافت می‌کنند؟ آیا نظام مالیاتی عادلانه‌تر خواهد شد؟ آیا زیرساخت‌های معیشتی تقویت می‌شود؟ اگر هیچ‌کدام از این‌ها در کنار اصلاح قیمت نباشد، گران شدن نان فقط فشار است؛ نه تدبیر.
وقتی نان گران می‌شود، آنچه سفره را تهدید می‌کند فقط قیمت نیست؛ نبود عدالت، شفافیت، و نظام کارآمد توزیع ثروت است.
اگر قرار است از بازار آزاد بترسیم، بهتر است اول از انحصار، فساد، و سیاست‌های غیرشفاف بترسیم. چراکه بازار، ذاتاً بی‌رحم نیست؛ بی‌عدالتی است که آن را به تهدیدی برای مردم تبدیل می‌کند.