یازاکو، جعفر ساعی‌نیا_ خرس قهوه‌ای ساوالان، یکی از نمادهای کم‌نظیر حیات‌وحش در کوهستان‌های اردبیل، این روزها به سوژه‌ای پرمخاطب در فضای مجازی تبدیل شده است. کوهنوردان و گردشگرانی که برای صعود به قله یا بازدید از دریاچه ساوالان می‌روند، بارها با این خرس برخورد کرده‌اند و به جای حفظ فاصله، با او مانند یک حیوان اهلی رفتار می‌کنند. غذا دادن، لمس کردن و گرفتن عکس یادگاری با این خرس، اکنون به یک «مد» نگران‌کننده بدل شده است.
فهرست
تهدید جدی برای طبیعت
از دیدگاه محیط‌زیستی، نزدیک شدن انسان به حیوانات وحشی و عادت دادن آنها به غذای انسانی، مهم‌ترین خطری است که تعادل طبیعی را بر هم می‌زند. خرس ساوالان ذاتاً باید از طریق جستجوی غذا در طبیعت و چرخه‌ی زیست‌بومی خود تغذیه کند. اما وقتی به غذای آماده‌ی انسان وابسته شود، توانایی بقا و استقلالش تضعیف می‌شود. چنین وابستگی‌ای، در بلندمدت منجر به کاهش مهارت شکار و یافتن غذا و در نتیجه افزایش مرگ‌ومیر این گونه خواهد شد.
از سوی دیگر، حذف ترس طبیعی خرس از انسان، او را به یک حیوان «جسور» در مقابل جوامع انسانی تبدیل می‌کند. در زیست‌شناسی رفتاری، وقتی حیوان وحشی احساس ترس طبیعی خود را از دست می‌دهد، احتمال ورودش به روستاها و مناطق مسکونی برای جستجوی غذا بسیار بالا می‌رود. این وضعیت نه تنها تهدیدی برای خرس است، بلکه تنش‌های انسانی-حیوانی را تشدید می‌کند. در بسیاری از نقاط دنیا، حیواناتی که به این شکل به انسان نزدیک شده‌اند، در نهایت قربانی شکار یا اقدامات حفاظتی شده‌اند.
خطر برای انسان
در ظاهر، خرس ساوالان آرام و مهربان به نظر می‌رسد، اما نباید فراموش کرد که خرس قهوه‌ای یکی از بزرگ‌ترین و قوی‌ترین پستانداران ایران است. یک حرکت اشتباه، لمس توله یا حتی تغییر ناگهانی شرایط می‌تواند منجر به حمله‌ای مرگبار شود. کارشناسان محیط‌زیست هشدار داده‌اند که خرس، «عروسک» یا حیوان خانگی نیست؛ لمس یا غذا دادن به او ممکن است در لحظه واکنش خشن به دنبال داشته باشد. تجربه‌های جهانی نشان می‌دهد که درگیری انسان با خرس‌های عادت‌کرده به غذا، معمولاً پایانی تراژیک دارد: آسیب به انسان یا کشته‌شدن حیوان.
ضرورت فرهنگ‌سازی
این ماجرا بیش از هر چیز بیانگر ضعف فرهنگ‌سازی در حوزه گردشگری طبیعی است. کوهنوردان و گردشگران، به جای لذت بردن از تماشای حیات وحش از فاصله‌ای ایمن، با رفتارهای ناآگاهانه تعادل بوم‌شناختی را به خطر می‌اندازند. سازمان‌های متولی محیط‌زیست و گردشگری باید به سرعت وارد عمل شوند؛ با نصب تابلوهای هشدار، تولید محتواهای آموزشی و اعمال محدودیت‌های حفاظتی، می‌توان مانع تکرار چنین رفتارهایی شد.
خرس ساوالان میراث طبیعی اردبیل و نماد حیات وحش کوهستانی ایران است؛ اما برخوردهای ناآگاهانه و هیجان‌زده‌ی انسان، این میراث را در معرض نابودی قرار داده است. غذا دادن و عکس گرفتن با خرس شاید در فضای مجازی «لایک» جمع کند، اما در واقع آینده‌ی حیوان و امنیت انسان را به خطر می‌اندازد. امروز بیش از هر زمان دیگر باید یادآور شد که: خرس ساوالان عروسک نیست؛ احترام به طبیعت، یعنی حفظ فاصله‌ی امن میان انسان و حیات وحش.