به گزارش واحد ترجمه پایگاه خبری یاز اکو به نقل از آذر نیوز، پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ارمنستان از بی‌ثباتی منطقه سوء‌استفاده کرد و تجاوز نظامی خود علیه آذربایجان را آغاز نمود. تا سال ۱۹۹۳ ارمنستان نه تنها منطقه قره‌باغ بلکه هفت شهرستان مجاور آن را نیز اشغال کرد. بیش از ۲۰ درصد از خاک آذربایجان نزدیک به سه دهه در اشغال باقی ماند، در حالی که چهار قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل که خواستار عقب‌نشینی ارمنستان بودند، نادیده گرفته شدند. در این مدت ارمنستان اقدام به پاکسازی قومی، کشتارهای جمعی، و اسکان غیرقانونی در قره‌باغ کرد.
با وجود برقراری آتش‌بس طولانی‌مدت در سال ۱۹۹۴ تحریکات ارمنستان هرگز متوقف نشد. سال‌ها صبر و تلاش‌های دیپلماتیک آذربایجان برای حل مسالمت‌آمیز مناقشه سرانجام در ژوئیه و سپتامبر ۲۰۲۰ به پایان رسید؛ زمانی که ارمنستان حملات خود را تشدید کرد و به‌طور مستقیم غیرنظامیان و مواضع نظامی آذربایجان را هدف قرار داد. این اقدامات هیچ راهی جز آغاز یک ضدحمله قاطع در ۲۷ سپتامبر باقی نگذاشت.
جنگ میهنی تنها یک عملیات نظامی نبود، بلکه نمادی از اتحاد، استقامت و اراده آذربایجان برای بازگرداندن تمامیت ارضی‌اش به شمار می‌رفت. تحت رهبری الهام علیئو رئیس‌جمهور نیروهای مسلح آذربایجان با استفاده از تاکتیک‌ها و فناوری‌های مدرن نظامی دشمن را در هم شکستند.
در حالی که سربازان آذربایجان در میدان نبرد پیشروی می‌کردند، ارمنستان دست به جنایات جنگی زد و مناطق غیرنظامی دور از خط مقدم را هدف گلوله‌باران عمدی قرار داد. شهرهایی مانند گنجه، مینگه‌چویر، بردع و ترتر تحت حملات سنگین موشکی و توپخانه‌ای قرار گرفتند که منجر به شهادت ۹۳ غیرنظامی، از جمله ۱۲ کودک و ۲۷ زن شد و بیش از ۴۵۰ نفر مجروح شدند و هزاران خانه، مدرسه و زیرساخت تخریب گردید. حتی از مهمات فسفر سفید ممنوعه علیه جنگل‌ها و مناطق مسکونی استفاده شد که نقض آشکار قوانین بین‌المللی و کنوانسیون‌های ژنو بود. با وجود این وحشیگری‌ها ارتش آذربایجان در قالب عملیات “مشت آهنین” توانست در فقط ۴۴ روز سرزمین‌های اشغال‌شده خود را آزاد کند. در تاریخ ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰ ارمنستان سند تسلیم را امضا کرد و آذربایجان موفق شد تمامیت ارضی خود را مطابق با قوانین بین‌المللی بازیابد.
جنگ میهنی تاریخ معاصر آذربایجان را دگرگون ساخت. این جنگ نه تنها یک پیروزی نظامی بلکه یک پیروزی سیاسی، دیپلماتیک و اخلاقی بود. رئیس جمهور علیئو موضع عادلانه آذربایجان را در مجامع بین‌المللی همچون مجمع عمومی سازمان ملل و جنبش عدم تعهد مطرح کرد و تجاوزات ارمنستان را افشا نمود و خواستار احترام به عدالت و قوانین بین‌المللی شد.
پس از پیروزی، آذربایجان روندی بی‌سابقه برای بازسازی قره‌باغ و زنگه زور شرقی آغاز کرد. احداث فرودگاه‌های جدید، جاده‌ها، راه‌آهن، پروژه‌های “روستاهای هوشمند” و “شهرهای هوشمند” و همچنین اعلام این منطقه به‌عنوان منطقه انرژی سبز، نشان‌دهنده چشم‌انداز آذربایجان برای توسعه پایدار و شکوفایی است. این پروژه‌ها در حال تبدیل اراضی آزادشده به مرکز اقتصادی و سرمایه‌گذاری جذاب در قفقاز جنوبی هستند.
بهای این پیروزی بسیار سنگین بود. آذربایجان ۲٬۹۰۸ سرباز خود را از دست داد و هنوز ۶ سرباز مفقودالاثر هستند. فداکاری آنان و مقاومت غیرنظامیانی که تحت ترور ارمنی‌ها زندگی کردند، هرگز فراموش نخواهد شد.
با فرمان رئیس‌جمهور آذربایجان ۲۷ سپتامبر به‌عنوان روز یادبود شهدا اعلام شد. در این روز ملت آذربایجان با احترام عمیق در برابر شهیدانی که جان خود را برای استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی فدا کردند، سر تعظیم فرود می‌آورد. قهرمانی آنان درسی از میهن‌پرستی، دولت‌داری و اتحاد برای نسل‌های آینده است.
بلافاصله پس از جنگ میهنی، آذربایجان آمادگی خود را برای آغاز صفحه‌ای جدید در روابط با ارمنستان بر پایه به‌رسمیت‌شناختن متقابل تمامیت ارضی و حاکمیت اعلام کرد. آذربایجان پنج اصل اساسی مبتنی بر قوانین بین‌المللی را پیشنهاد داد و طرح پیمان صلح را ارائه کرد. روند مذاکره بر سر متن این پیمان از اکتبر ۲۰۲۲ تا تابستان ۲۰۲۵ ادامه داشت. با وجود تلاش‌های متعدد برای تخریب این روند، مذاکرات به دلیل پایه‌ریزی صرفاً دوجانبه و بدون دخالت خارجی، نتایج مثبتی به همراه داشت. امروز فرصت بزرگی میان ملت‌های آذربایجان و ارمنستان به وجود آمده است.
در ۸ آگوست ۲۰۲۵ وزرای خارجه دو کشور در کاخ سفید و در حضور رهبران ایالات متحده، آذربایجان و ارمنستان، متن توافق‌نامه صلح را امضا کردند. همان روز رئیس‌جمهور آذربایجان و نخست‌وزیر ارمنستان اعلامیه مشترک را امضا کردند و رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ نیز به‌عنوان شاهد آن را امضا نمود. علاوه بر این، دو کشور به‌طور مشترک خواستار انحلال گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا و ساختارهای مرتبط شدند، زیرا این گروه دیگر کارکردی در روند صلح نداشت. در اول سپتامبر سازمان امنیت و همکاری اروپا تصمیم به تعطیلی دائمی این ساختارها گرفت.
این رویداد نشان‌دهنده آن است که سیاست قاطع و پیام‌های تاریخی آذربایجان در عرصه بین‌المللی نقطه عطفی در تاریخ معاصر کشور بوده و قدرت دولت و اراده ملت را به جهان نشان داده است.