به گزارش یازاکو، جعفر ساعی‌نیا_ خان دره‌سی، در دامنه‌های کوهستانی جنوب‌غرب اورمیه و در مسیر جاده ارومیه – اوچ نووا قرار دارد. این نام‌گذاری نشان می‌دهد که منطقه در گذشته به خاندان‌های ترک حاکم یا رؤسای محلی (خان‌ها) وابسته بوده و نقش اجتماعی–اقتصادی در زندگی مردم داشته است.
ترک‌های آذربایجان از قرن‌ها پیش در این نواحی ساکن بوده‌اند. دامداری، کوچ‌نشینی و کشاورزی سنتی بخش اصلی زندگی آنان را تشکیل می‌داد. خان دره‌سی به دلیل داشتن مراتع سرسبز، منابع آب فراوان و موقعیت کوهستانی، محل اتراق ایل‌ها و عشایر ترک در فصول مختلف سال بوده است. روایت‌های محلی حکایت از آن دارد که این دره جایگاه گذر کاروان‌ها و حتی محل گردهمایی خان‌های محلی بوده و از این رو نام «خان دره‌سی» بر آن نهاده شده است.
در دوره‌های مختلف تاریخی، به‌ویژه در عصر صفوی و قاجار، آذربایجان و پیرامون اورمیه محل رفت‌وآمد ایل‌های ترک و مرکز تحولات اجتماعی منطقه بوده است. بسیاری از این ایل‌ها در تابستان به سمت خان دره‌سی کوچ می‌کردند تا دام‌هایشان در مراتع سرسبز این دره چرا کنند. همین پیوند دیرینه باعث شده است که نام و خاطره خان دره‌سی در فرهنگ شفاهی و ادبیات محلی ترک‌ها باقی بماند.
خان دره‌سی علاوه بر طبیعت، در فرهنگ و باورهای محلی ترک‌ها نیز حضور پررنگی دارد. در افسانه‌ها و ترانه‌های محلی، بارها از دره‌های سرسبز و رودهای پرآب یاد شده است. این‌گونه دره‌ها نماد حاصلخیزی و زندگی برای ترک‌های روستایی و عشایری بوده‌اند. هنوز هم بسیاری از خانواده‌های ترک در این منطقه در ایام بهار و تابستان برای گردش، مراسم سنتی و گاهی کوچ موقت به این دره می‌روند.
همچنین وجود چشمه‌ها و رودهای کوچک در خان دره‌سی سبب شده تا باورهای عامیانه‌ای پیرامون «آب‌های شفابخش» در میان مردم شکل گیرد. برخی از محلی‌ها معتقدند نوشیدن آب این چشمه‌ها برای سلامت و نیرو بخشیدن به بدن مفید است؛ اعتقادی که ریشه در سنت‌های دیرینه ترک‌ها در پیوند با طبیعت دارد. همان‌گونه که قلعه‌ها، کاروانسراها و پل‌های تاریخی در این منطقه بیانگر حضور و نقش ترک‌ها در تاریخ ایران هستند، مراتع و دره‌هایی همچون خان دره‌سی نیز یادآور شیوه زیست سنتی و پیوند ناگسستنی آنان با طبیعت است.
بازدید از خان دره‌سی فرصتی است تا گردشگران نه تنها زیبایی طبیعت آذربایجان غربی را ببینند، بلکه با بخشی از تاریخ زندگی ترک‌ها در این سرزمین آشنا شوند. این دره نمادی از همزیستی انسان و طبیعت در طول قرن‌ها و آیینه‌ای از سبک زندگی عشایر ترک است که با کوچ، دامپروری و احترام به محیط زیست معنا می‌یافت.