توسعه باغات سنجد؛ تجربه موفق در اصلاح الگوی کشت پیرامون دریاچه ارومیه

به گزارش یازاکو، تغییرات اقلیم و کاهش قابل توجه بارش‌ها در سال‌های اخیر به خصوص امسال، کشور را به طور عام و حوضه آبریز دریاچه ارومیه را به طور خاص با شرایط سختی در تولید محصولات کشاورزی مواجه کرده و بیش از پیش نیاز به ارقام مقاوم به چنین شرایط سخت آب و هوایی احساس می‌شود.

یکی از طرح‌های جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی که در سال‌های اخیر اجرا می‌شود، جایگزینی محصولات کم آب بر با پر آب بر در راستای صرفه جویی در مصرف آب است که با سرعت نه چندان سریعی درحال اجرایی شدن است.

بر اساس این تغییر نگرش، کشاورزان رفته رفته به این موضوع روی می‌آورند که در شرایط کمبود آب باید محصول مناسب تری را کشت کنند که در پایان سال به جای ضرر مالی قابل توجه، بتواند درآمدی برایشان داشته باشد.

یکی از محصولات مناسب شرایط خشکی و مناسب، سنجد است که امروز در آذربایجان شرقی به خصوص حاشیه دریاچه ارومیه درحال کشت است و می‌تواند بیش از این توسعه یابد و تنها شرط آن، پذیرش آن توسط کشاورزان است.

پیش بینی برداشت ۶۴۰ تن سنجد در آذربایجان شرقی

شهرام شفیعی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در گفت‌وگو با خبرنگاران، گفت: کل سطح زیر کشت سنجد در استان حدود ۳۶۰ هکتار است که از این میزان، ۳۳۰ هکتار سطح بارور و۳۰ هکتار سطح غیر بارور را شامل می‌شود و بر اساس برآوردها، امسال حدود ۶۴۰ تن محصول از این باغات برداشت خواهد شد.

وی افزود: میانگین عملکرد محصول سنجد بین یک تا ۲.۵ تن در هکتار است و در شرایط بهینه و مدیریت صحیح باغات، عملکرد آن به سه تن در هکتار نیز می‌رسد.

آذربایجان شرقی رتبه نخست تولید سنجد کشور

وی ادامه داد: براساس آخرین آمارنامه رسمی کشاورزی کشور، آذربایجان شرقی از نظر سطح زیر کشت و میزان تولید سنجد دارای رتبه نخست کشور بوده و ۳۳ درصد سنجد کل کشور در این استان تولید می‌شود.

شفیعی با اشاره به پراکنش سطح زیر کشت در شهرستان‌ها، اظهار کرد: کاشت درخت سنجد به‌صورت تک‌محصولی و کاشت در حاشیه مزارع و باغات انجام می‌شود که در این میان، شهرستان آذرشهر با ۱۸۰ هکتار سطح زیر کشت، تبریز با ۴۳ هکتار، میانه با ۲۵ هکتار، اسکو با ۱۷.۵ هکتار و مرند با ۱۱ هکتار به ترتیب رتبه‌های اول تا پنجم استان را به خود اختصاص داده‌اند.

وی تصریح کرد: سنجد، درختی مقاوم به خشکی با نیاز آبی بسیار پایین است و می‌تواند با حدود ۲۵۰ تا ۳۰۰ میلی‌متر بارندگی سالانه به‌خوبی رشد کند و نیاز آبی این درخت در شرایط اقلیمی آذربایجان شرقی حدود ۲ هزار و ۵۰۰ تا ۳ هزار مترمکعب در هکتار در سال برآورد می‌شود که بسته به شرایط اقلیمی، نوع خاک و روش‌های مدیریتی متغیر بوده و این ویژگی، سنجد را برای کشت در مناطق دارای کمبود آب بسیار مناسب می‌سازد.

کاربردهای بی نظیر سنجد در سلامت مردم

وی با بیان این‌که ارقام عمده سنجد در آذربایجان شرقی شامل ارقام عنابی، دره‌وار، قیزیل، حاج حسین، مملی و… است، گفت: میوه سنجد به طور گسترده در تولید مربا و کنسرو مورد استفاده قرار می‌گیرد و به دلیل طعم خاص و خواص دارویی، دارای بازار مصرف مناسبی است.

رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی افزود: عصاره و اسانس‌های این میوه نیز استخراج شده و در صنایع دارویی، آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد و در تهیه فراورده‌های غذایی مانند نوشیدنی‌ها و دسرها نیز استفاده می‌شود که به دلیل طعم خوشایند و خواص مغذی، مورد استقبال مصرف‌کنندگان قرار گرفته است.

وی ادامه داد: میوه سنجد سرشار از ویتامین‌های C و E و مواد معدنی مانند آهن و کلسیم است و در تهیه مربا، دسر و نوشیدنی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد و به ‌عنوان میان‌وعده‌ای سالم و مغذی مصرف می‌شود.

وی اظهار کرد: سنجد به‌عنوان دارویی طبیعی برای بهبود مشکلات گوارشی، تقویت سیستم ایمنی بدن و درمان التهاب‌های مختلف شناخته می‌شود و در طب سنتی نیز مصرف آن برای درمان بیماری‌های تنفسی و تقویت قلب توصیه شده است که با توجه به ویژگی‌های خاص سنجد و کاربردهای گسترده آن، ارزش افزوده بالایی برای این محصول وجود دارد.

شفیعی ادامه داد: تولید مربای سنجد می‌تواند چندین برابر قیمت میوه خام ارزش داشته باشد؛ همچنین استفاده از این محصول در طب سنتی و بازار دارویی به دلیل خواص درمانی متعدد آن، ارزش افزوده بالایی ایجاد می‌کند.

وی به چالش‌ها و فرصت‌های توسعه کشت سنجد نیز اشاره کرد و گفت: از جمله چالش‌های موجود می‌توان به کمبود آگاهی کشاورزان نسبت به روش‌های بهینه کشت و برداشت و نیز لزوم ایجاد بازارهای مناسب برای فروش و معرفی بهتر فواید سنجد اشاره کرد در مقابل، فرصت‌های ارزشمندی نیز وجود دارد؛ از جمله این‌که توسعه کشت سنجد می‌تواند به‌عنوان منبع درآمد پایدار برای کشاورزان محلی عمل کند و با افزایش آموزش و آگاهی در زمینه کشت و بهره‌برداری علمی از سنجد، می‌توان کیفیت و کمیت تولید این محصول را به‌طور چشمگیری ارتقا داد.

وی خاطرنشان کرد: درخت سنجد در آذربایجان شرقی به‌عنوان یکی از محصولات باغی با پتانسیل اقتصادی بالا و سازگاری مطلوب با شرایط اقلیمی استان شناخته می‌شود که با توجه به نیاز آبی کم، مقاومت در برابر شرایط سخت اقلیمی و خواص غذایی و دارویی متنوع، توسعه کشت سنجد می‌تواند به‌عنوان منبعی پایدار برای افزایش درآمد کشاورزان محلی مورد توجه قرار گیرد.

رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی تاکید کرد: افزایش آموزش و آگاهی کشاورزان، توسعه صنایع فرآوری و حمایت از بازار مصرف سنجد، نه تنها موجب بهبود وضعیت اقتصادی بهره‌برداران می‌شود، بلکه نقش مهمی در حفظ محیط زیست و تنوع زیستی منطقه خواهد داشت.

صنایع فراوری سنجد با سرعت آرامی درحال توسعه است

مسعود جعفرنژاد، مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز اظهار کرد: درخت سنجد یکی از درختان میوه‌دار و مقاوم است که به واسطه ویژگی‌های خاص خود در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران، به‌ویژه در آذربایجان شرقی و عمدتا در حوضه دریاچه ارومیه کشت و بهره‌برداری می‌شود.

وی افزود: این درخت نه تنها به عنوان منبع غذایی و دارویی مهم شناخته می‌شود، بلکه نقش بسزایی در حفظ محیط زیست و بهبود کیفیت خاک دارد.

وی ادامه داد: کشت سنجد از ۲ نظر شامل صنایع پایین دستی و فراوری و صنایع غذایی و دارویی در دنیا اهمیت بالایی دارد و جایگاه این میوه را ارتقا داده است.

جعفرنژاد اظهار کرد: آذربایجان شرقی با کمبود آبی مواجه است و سنجد به عنوان محصول استراتژیک با نیاز آبی بسیار پایین در این استان ظرفیت بالایی برای کشت دارد.

وی گفت: امروز عملکرد تولید سنجد با ۲ هزار و ۵۰۰ تا سه هزار مترمکعب آبیاری در هر هکتار بین یک تا ۱.۲ تن است که در صورت آبیاری تکمیلی به ۲ تا سه تن هم می‌رسد که گزینه بسیار خوبی برای جایگیزنی با باغات قدیمی و محصولات پر آب بر به خصوص در حاشیه دریاچه ارومیه به شمار می‌رود.

وی افزود: صنایع فراوری این محصول با حرکت آرامی در حال توسعه است درحالی که می‌توان سرعت آن را ارتقا داد چرا که محصولات فراوری شده از میوه سنجد با ارزش افزوده قابل توجهی در دنیا مبادله می‌شود.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی ادامه داد: ویژگی‌ مهم سنجد، سازگاری بالا با شرایط اقلیمی آذربایجان، بهبود خاک و حفظ محیط زیست، کاربردهای غذایی و دارویی، تحمل دمای بالا تا ۴۰ درجه و پایین تا منفی ۲۰ درجه سانتی‌گراد و نیاز آبی بسیار کم این محصول است.

به گزارش ایرنا، کشاورزان و بهره برداران با تجربه سال‌ها تلاش در باغات و مزارع خود، نمی‌توانند یک شبه محصول تولیدی خود را تغییر دهند و از تجربه خود بگذرند اما شرایط رفته رفته به آن‌ها نشان می‌دهد که دیگر نمی‌توان با دانش گذشته در شرایط سخت امروز تغییر اقلیم که با هوای گرم در فصل پاییز و تگرگ‌های فروردین واردیبهشت شاهد خسارت قابل توجهی به محصولات کشاورزی هستند، درآمد مناسبی در پایان سال به دست آوردند و در این مسیر کارشناسان پهنه، وظیفه سنگینی در راهنمایی کشاورزان برای انتخاب محصول صحیح جهت تولید و رسیدن به درآمد مناسب خود دارند.