معبد مهر مراغه در مسیر ساماندهی

به گزارش یازاکو،  این معبد مجموعه ای منحصر به فرد و جزو محوطه های ارزشمند تاریخی و تمدتی ایران زمین و آذربایجان به شمار می رود که گورستان، اصطبل، چله خانه و معبد غار گونه و صخره ای را شامل می شود که در دل بزرگترین روستای آذربایجان شرقی با نام «ورجوی» و در فاصله حدود هفت کیلومتری کهن شهر مراغه قرار دارد که به دلیل ارزش، اهمیت و دیرینه گی در سال ۱۳۵۶ به شماره ۱۵۵۶ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.

معبد مهر مراغه یکی از نخستین سکونتگاه ‌ها و معابد بشر پیش از تاریخ میلادی است که هنوز به دلیل نبود کاووش های باستانی، ابعاد و ظرفیت های تاریخی آن مشخص نشده است، چه بسا با مطالعات و انجام کاووش های جدید زوایای پنهانی از این اثر که کامل‌ ترین پرستشگاه ‌های تاریخی ایران مشخض شود.

با توجه به اهمیت شهر مراغه در دوره ایلخانی و پایتختی آن در دوره اسلامی و حکومت ایلخانیان، معبد مهر نیز همچون سایر معابد و مکان های عقیدتی ایرنانیان دستخوش تغییراتی شده که نمونه بارز آن را می توان در نقش بستن آیات قرآنی و حجاری اسلامی بر روی سنگ های این معبد مشاهده کرد.

هرچند در سال های اخیر اقداماتی کوتاه، موقتی و مختصر برای ساماندهی این اثر تاریخی مهم ایران به انجام رسیده است، اما به دلیل مسایل مختلف و کمبود اعتبارات اختصاصی، هیچ یک از برنامه های میراث فرهنگی در این مجموعه نفیس زیربنایی نبوده و منجر به بروز انواع مشکلات در درون این معبد شده است که از جمله می توان به نبود حصارکشی مناسب، در دسترس بودن اثر و آسیب های ناشی از آن، نفوذ آب حاصل از بارش ها به درون معبد اشاره کرد.

معبد مهر مراغه سایت موزه می شود

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان شرقی در بازدید اخیر خود از این معبد بسیار زیبا و اثر تاریخی مهم منطقه، از اصلاح و ساماندهی سریع آن خبر داد و گفت: تلاش می کنیم ساماندهی این معبد در ۲ مرحله عملیاتی و در سریع ترین زمان ممکن اجرا شود، چون معبد مهر مراغه جزو معدود آثار تاریخی بسیار ارزشمند ایران و آذربایجان است که غفلت از ساماندهی آن می تواند زیان های مختلفی را به سازه وارد کند.

احمد حمزه زاده مرحله اول طرح ساماندهی معبد مهر را سازه بندی سبک روی معبد اعلام و اظهار کرد: این سازه فضای سبک با هدف جلوگیری از نفوذ رطوبت و آسیب های محیطی در دست اجرا است که تاکنون ۸۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته و تلاش می کنیم در هفته های آتی این مرحله از ساماندهی به اتمام برسد.

وی پله گذاری چوبی برای سهولت رفت و آمد بازدیدکنندگان را از دیگر اقدامات میراث فرهنگی در راستای فاز اول ساماندهی اثر عنوان کرد و افزود: بدون تردید با اجرای این طرح ها می توان بخش مهمی از طرح ساماندهی را برای جلوگیری از آسیب های احتمالی به سرانجام رساند تا در فاز دوم نسبت به ایجاد سایت موزه در این مکان اقدام کرد.

حمزه زاده با تاکید بر ارزش تاریخی معبد مهر و نوع آن که در زیر زمین قرار گرفته و بر روی دیواره های آن نقوش اسلیمی و آیاتی از قرآن مجید حک شده است، یادآور شد: بنای این معبد از نظر ظرافت در حجاری از معابد نمونه کشور است که در دوره های اسلامی نیز تقدس خود را حفظ کرده است.

به گفته وی طول نیایشگاه این معبد از ابتدای ورودی تا انتهای محرابه ۳۸ متر است در سمت چپ قسمت ورودی یک فضا در دل صخره کنده شده، که دارای طراحی جالبی بوده و شکل آن به صورت مربع است.

حمزه زاده بر لزوم ساماندهی و مرمت فنی و حرفه ای این اثر مهم تاریخی در مراغه تاکید و اضافه کرد:‌ در مرحله دوم ساماندهی قرار است کل مجموعه با اتمام حصارکشی، به مجموعه ای بزرگ در قالب سایت موزه طراحی شده و به عنوان یکی از مهمترین آثار تاریخی گردشگر پذیر ایران و آذربایجان برای بازدید علاقمندان داخلی و خارجی آماده و مهیا شود.

وی با بیان اینکه تا پایان آذر ماه مرحله اول ساماندهی به اتمام می رسد، از کمک های وزارتخانه و پیگیری های فرمانداری و نماینده مردم مراغه و عجب شیر در مجلس شورای اسلامی قدردانی کرد و افزود: تلاش می کنیم هر ۲ مرحله مرمتی و ساماندهی را تا پایان سال ۱۴۰۵ به اتمام رسانده و برای بازدید گردشگران آماده کنیم.

حمزه زاده خاصیت گردشگر پذیری معبد مهر مراغه را مورد تاکید قرار داد و گفت: هر ۲ مرحله ساماندهی به طور هم زمان با هدف سهولت ورود و خروج گردشگران اجرا می شود.

وی ادامه داد: در راستای فاز اول اصلاح زهکشی، ایجاد سازاه فضایی برای محافظ، اجرای پوشش ها، ورودی ها و اصلاح معابر در مرحله اول در دست اجرا است که اعتبارات آن در جریان سفر سال قبل وزیر میراث فرهنگی، صنایع دسنی و گردشگری تخصیص یافته است.

رکود ۱۴ ساله طرح ساماندهی معبد مهر

رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مراغه نیز با اشاره به اینکه طرح ساماندهی معبد مهر بیش از ۱۴ سال بود که متوقف شده و راکد مانده بود، گفت: با تلاش و پیگیری های مقام وزارت، مدیر کل استانی و فرمانداری و نماینده مردم مراغه در مجلس شورای اسلامی از چند ماه قبل طرح ساماندهی این اثر تاریخی شروع شده است.

جواد محرم پور یکی از مهمترین اقدامات میراث فرهنگی در حوزه مراقبت و حفاظت از این اثر مهم تاریخی را ایجاد سازه فضایی بسیار سبک برای جلوگیری از نفوذ آب های روان به داخل معبد اعلام و اضاغه کرد: این طرح در قالب مرحله اول از حدود سه ماه قبل شروع شده است و اکنون در مراحل پایانی خود قرار دارد.

وی با اشاره به اینکه مجموعه محوطه معبد در چند نقطه خالی بود و از بالا امکان نفوذ آب باران و برف به داخل وجود داشت، یادآور شد: این موضوع سبب آسیب پذیری معبد می شد که با اجرای سازه مربوطه و بدون آسیب به محوطه به راحتی می توان از این آسیب جلوگیری کرد.

محرم پور پله گذاری چوبی برای رفت و آمد راحت تر و بدون آسیب به معبد را از جمله اقدامات مهم میراث فرهنگی برای ساماندهی شرایط کنونی عنوان کرد و افزود: متاسفانه در گذشته شاهد ورود و خروج افراد مختلف به داخل معبد و بدون کمتیرن حفاظ و تجهیزات مراقبتی بودیم، که با اجرای مرحله دوم این مشکل نیز رفع می شود.

وی مرحله دوم طرح ساماندهی معبد مهر مراغه را پوشش کل معبد و محوطه سازی اعلام و اظهار کرد: با اجرای این مرحله کل مجموعه در قالب سایت – موزه برای بازدید گردشگران داخلی و خارجی مهیا و آماده می شود.

محرم پور معبد مهر را یکی از مهمترین آثار تاریخی پربازدید و جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی و محققان و تاریخ نگاران دانست و گفت: علاوه بر نوع صخره ای بودن معبد، تزیینات داخلی معبد با کتیبه های از آیات قرآنی به خط ثلث بر ارزشمندی این اثر ملی ایران افزوده است و مراقبت و نگهداری از آن یکی از رسالت های مهم میراث فرهنگی شهرستان است.

وی با اشاره به مختصات فنی و سازه ای معبد مهر، یادآور شد: بخشی از بنای این معبد تبدیل به چهار اتاق صخره ای گنبد دار شده و در بالای گنبد هر کدام از قسمت های چهار گانه یک نور گیر مدور سنگی تراشیده شده است که روشنایی محوطه داخلی را تامین می کند.

محرم پور افزود: در کنار و مجاورت معبد، گورستانی قرار گرفته که قدمت و عمر آن بنا به نوشته سنگ گورها و کتیبه های نقش بسته بر آنها به قرن دهم هجری می رسد که همین امر سبب اهمیت بیش از پیش محوطه شده است.

به گفته وی این گورستان در طبقه فوقانی معبد واقع شده و هنوز هم مورد استفاده اهالی است و تنها گورستان روستای ورجوی محسوب می شود.

 معبد مهر مراغه در دوران کهن برای آیین مهرپرستی مورد استفاده قرار می گرفته که در دوران تمدن اسلامی به مسجد و محلی برای تعلیمات مذهبی تبدیل و در دیوارهای آن آیات حجاری شده از قرآن کریم دیده می شود.

شهرستان مراغه به دلیل تعدد آثار، محوطه ها، ابنیه و اماکن تاریخی جزو ۱۰ شهر مهم ایران و منطقه غرب آسیا به شمار می رود که پایتختی آن در دوران ایلخانی بر اهمیت تمدنی، فرهنگی و تاریخی این کهن شهر افزوده است.

مراغه افزون بر ۵۰۰ اثر، محوطه و اماکن تاریخی و تمدنی دارد که تاکنون ۲۱۰ اثر در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این شهرستان متشکل از ۲ بخش مرکزی و سراجو به عنوان دومین شهرستان بزرگ آذربایجان‌شرقی با جمعیت حدود ۳۰۰ هزار نفر در دامنه جنوبی کوه سهند و در فاصله ۱۳۵ کیلومتری جنوب تبریز قرار دارد.