به گزارش یازاکو، اظهارات مدیرکل اقتصاد و دارایی استان زنجان در شورای برنامهریزی و توسعه استان، بار دیگر یکی از مزمنترین مشکلات اقتصاد منطقهای ایران را برجسته کرد: شکاف عمیق میان مصرف منابع و سطح تولید. زنجان با سهم ۱.۱۶ درصدی از تولید کشور، اما مصرف بالای انرژی در بخش صنعت، نمونهای روشن از توسعه صنعتی کمبازده است؛ الگویی که نهتنها مزیت رقابتی ایجاد نمیکند، بلکه هزینههای پنهان بالایی به اقتصاد تحمیل میکند.
تمرکز ۶۸ درصدی مصرف انرژی استان در بخش تولید، در شرایطی که خروجی صنعتی متناسبی ایجاد نشده، نشان میدهد مشکل اصلی نه کمبود انرژی، بلکه بهرهوری پایین فناوری، تجهیزات فرسوده و نبود انگیزه اصلاح ساختار تولید است. مقایسه مصرف انرژی زنجان با استانهایی مانند خوزستان و بوشهر نیز این واقعیت را تقویت میکند که افزایش مصرف الزاماً به معنای افزایش تولید یا رفاه نیست.
از منظر سیاستگذاری، اشاره قاسملو به تصمیمات سال ۱۳۸۹ و اخلال در قیمتهای نسبی، نقطه کلیدی تحلیل است. قیمتگذاری دستوری و یارانههای پنهان انرژی باعث شده هزینه واقعی اتلاف منابع برای تولیدکننده ملموس نباشد. در چنین فضایی، سرمایهگذاری در فناوریهای کممصرف، نوسازی ماشینآلات و ارتقای بهرهوری توجیه اقتصادی خود را از دست میدهد و صنعت به مسیر کمکیفیت اما پرمصرف عادت میکند.
کاهش شدید نرخ داخلیسازی از ۵۵ درصد به ۲۵ درصد نیز پیامد مستقیم همین سیاستهاست. تخصیص ارز ارزانتر از نرخ واقعی، واردات را سودآورتر از تولید داخلی کرده و نتیجه آن، توقف یا تضعیف صنایع سنگین و وابستگی فزاینده به خارج بوده است؛ مسیری که برخلاف اهداف اقتصاد مقاومتی و توسعه صنعتی پایدار است و زنجان را از شکلگیری زنجیره ارزش صنعتی محروم کرده است.
در حوزه مالیات، افزایش سهم استان از درآمدهای مالیاتی کشور و رشد مالیاتهای غیرمستقیم، اگرچه نشانهای از تحرک اقتصادی است، اما وابستگی ۷۶ درصدی درآمدهای مالیاتی استان به مالیاتهای غیرمستقیم – بهویژه مالیات بر مصرف سیگار – نشان میدهد پایههای مولد مالیاتی هنوز به اندازه کافی تقویت نشدهاند. این ساختار، در بلندمدت نمیتواند جایگزین رشد واقعی تولید و بهرهوری شود.
همزمان، اظهارات رئیس پارک علم و فناوری استان نیز تکمیلکننده این تصویر است؛ صنعتی که در فضای غیررقابتی فعالیت میکند و امکان نوسازی تجهیزات ندارد، طبیعی است که به دانشگاه، نوآوری و پژوهش بیاعتنا بماند. بدون اصلاح محیط رقابت و سیگنالدهی درست قیمتی، انتظار جهش بهرهوری بیشتر به شعار شباهت دارد تا برنامه.
در نهایت، زنجان برای عبور از این وضعیت، نیازمند نگاه کلان به بهرهوری انرژی، اصلاح تدریجی قیمتها، بازنگری در سیاست ارزی و حمایت هدفمند از داخلیسازی است. اصلاحات اخیر در قیمتگذاری اگر با تداوم و ثبات همراه باشد، میتواند نقطه شروعی برای بازگشت انگیزه تولید، ارتقای فناوری و احیای نقش صنعتی استان در اقتصاد ملی باشد؛ در غیر این صورت، شکاف میان مصرف و تولید عمیقتر خواهد شد.