به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از سازمان نقشه برداری کشور، استان آذربایجان شرقی، به عنوان بزرگ‌ترین و پرجمعیت‌ترین استان ناحیه شمال غربی ایران رتبه اول صادرات غیرنفتی در کشور را به خود اختصاص داده است. از آنجا که این استان یکی از قطبهای مهم کشاورزی میهمن عزیزمان ایران محسوب میشود، ساماندهی و اصلاح بازار محصولات کشاورزی آن با توجه به محدویت منابع خاکی و آبی امری کلیدی در توسعه پایدار کشور محسوب میشود.
رشد جمعیت همراه با گسترش بى رویه بهره بردارى از آب به ویژه در امور کشاورزى وصنعت، جامعه امروز را با اثرات نامطلوب زیادى درجنبه هاى کمى و کیفى منابع آب مواجه کرده است. از اینرو لزوم استفاده عقلانى و مدیریت پایدار بهره بردارى از منابع آب امری آشکار به نظر می رسد. افزایش روز افزون بهره بردارى از آب هاى زیر زمینى به ویژه در حوضه‌هایى که با نهشته‌هاى آبرفتى انباشته گشته اند، در مناطق مختلفی از کشور عزیزمان ایران، موجب فرونشست زمین شده است. مخاطرات پدیده فرونشست ابعاد گسترده ای دارد که از آن جمله می توان به تغییر ناهمسان در ارتفاع و شیب رودخانه ها، آبراهه ها و سازه هاى انتقال آب، شکست و یا بیرون زدگى لوله جدار چاه‌ها و ایجاد اختلال در بهره بردارى از منابع آب زیرزمینى، پیشروى امواج در مناطق پست ساحلى، کاهش برگشت ناپذیر تمام یا بخشى از مخزن آب زیرزمینى، کاهش میزان نفوذ پذیرى سطحى آب و پیرو آن گسترش پهنه‌هاى بیابانى و سیلابى و کاهش بازدهى یا ایجاد تخریب در شریان هاى حیاتى و سازه هاى مهم، اشاره کرد. بنابراین با توجه به گستردگی دامنه مخاطرات فرونشست مدیریت این پدیده امری حیاتی در مدیریت شهری محسوب میشود.
سازمان نقشه‌برداری کشور به‌عنوان متولی پایش تغییرات پوسته زمین، مطابق نامه سازمان مدیریت بحران کشور به شماره ۷۵۶۰۰ مورخ ۳/۵/۱۳۹۷ در خصوص تهیه نقشه فرونشست دشت‌های کشور، مطالعه فرونشست دشت‌ها و مناطق مختلف کشور را در اولویت کاری خود قرار داده است. در گزارش اخیر سازمان پیرامون مناطق فرونشست استان آذربایجان غربی، با استفاده از روش تداخل‌سنجی راداری و پردازش ۱۲۸ تصویر و ۵۲۸ اینترفراگرام و صحت سنجی نتایج با استفاده از ترازیابی دقیق، محدوده و میزان فرونشست در مناطق مختلف استان آذربایحان شرقی شناسایی گردید. ۱۵ منطقه فرونشست در این استان شناسایی گردیده است. همچنین میزان وابستگی فرونشست با سطح آب‌های زیرزمینی مورد بررسی قرار گرفت و مشخص گردید که بین میزان فرونشست و کاهش سطح آب های زیرزمینی ارتباط مستقیمی وجود دارد.
بر اساس پردازش‌های راداری و ژئودتیک قسمت‌های عمده‌ای از دشت‌های استان آذربایجان شرقی تحت تاثیر فرونشست می‌باشند. ازجمله مناطق فرونشست میتوان به دوزدوزان، ملکان، سراب، مرند، ایلخچی، صوفیان، بناب، عجب شیر، هادی‌شهر، ایلخچی، تسوج، قره آغاج، میاندواب، شبستر و قسمت شرقی بندر شرفخانه اشاره نمود. به عبارتی ۵٫۵ درصد مساحت استان با پدیده فرونشست روبرو می باشد. بیشترین نرخ فرونشست استان مربوط به مناطق اطراف شهرهای مرند و زنوز با سرعت ۱۸٫۹ سانتی متر در سال در محدوده ای به وسعت ۲۸۷کیلومترمربع رخ داده است.
همچنین بررسی تصاویر ماهواره‌ای بین سال های ۱۹۸۴ و ۲۰۲۰ میلادی بیانگر افزایش سطح زیر کشت و گسترش پهنه کشاورزی در این منطقه می باشد. افزایش سطح زیر کشت خود منجر به افزایش استخراج آب‌های زیرزمینی و فرونشست در منطقه شده است. به منظور کنترل فرونشست منطقه، پیاده سازی الگوی کشت مناسب، اصلاح روش‌هاى مدیریت منابع آب، تغییر روش‌های آبیاری و تغذیه مصنوعی در منطقه توصیه میشود.