به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از روابط عمومی دانشگاه تبریز، دانشگاه تبریز در سال های اخیر در رتبه بندی دانشگاه های جهان در سال ۲۰۱۶ رتبه ۶۹۶، ۲۰۱۷ جایگاه ۶۵۸، ۲۰۱۸ رتبه ۵۷۵، ۲۰۱۹ جایگاه ۵۴۰، ۲۰۲۰ رتبه ۵۱۹ و ۲۰۲۱ جایگاه ۴۸۶ بهترین داتشگاه دنیا را به دست آورده است و این امر نشانگر این است که رتبه دانشگاه به خاطر برنامه ریزیهای صورت گرفته سال به سال بهتر شده است.
دانشگاه تبریز در سال های اخیر گام های موثری در عرصه پژوهش و تولید علم و فناوری در کشور و منطقه برداشته است. به همین بهانه گفت و گویی با دکتر اصغر عسگری، صورت گرفته که از منظرتان می گذرد.
دکتر اصغر عسگری هم اکنون معاون “پژوهش و فناوری دانشگاه تبریز” است. وی استاد تمام دانشکده فیزیک دانشگاه تبریز، رئیس قطب علمی فوتونیک کشور و استاد وابسته دانشگاه استرالیای غربی میباشد. از جمله سوابق اجرایی وی میتوان به مدیر گروه فوتونیک، رئیس پژوهشکده فیزیک کاربردی و ستاره شناسی، رئیس مرکز تحقیقات علوم پایه اشاره نمود.
همچنین چاپ بیش از ۱۵۰ مقاله در مجلات ISI و علمی پژوهشی، ارائه بیش از ۱۲۰ مقاله در همایشهای ملی و بین المللی، و اجرای بیش از ۲۰ طرح پژوهشی ملی و بین المللی از جمله فعالیتهای علمی و پژوهشی وی میباشد.
فهرست
رتبه برتر دانشگاه تبریز در میان دانشگاه های جهان
– دانشگاه تبریز در تازه ترین رتبه بندی جهانی در سالها و روزهای اخیر در جمع برترین دانشگاههای دنیا قرار گرفته، لطفا ضمن معرفی برخی رتبه ها و دستاوردها، علت این امر را تشریح کنید؟
اخیرا دو مورد رتبه بندی اعلام شده که یکی رتبه‌بندی لایدن است که که معیارها و شاخص های آن مرجعیت علمی (تاثیر علمی)، دیپلماسی علمی، دسترسی آزاد به انتشارات و تنوع جنسیتی است. در این راستا به غیر از معیار جنسیت، بقیه شاخصها در حوزه پژوهش است که مرتبط با تولید مقالات یک درصد برتر، مقالات ۵ درصد برتر، مقالات ۱۰ درصد برتر و مقالات ۵۰ درصد برتر، همکاریهای علمی، همکاریهای بین المللی، همکاریهای صنعتی، همکاریهای علمی با فاصله جغرافیایی کمتر از ۱۰۰ کیلومتر و همکاریهای علمی با فاصله جغرافیایی بیشتر از ۵۰۰۰ کیلومتر، انتشارات با دسترسی آزاد، تعداد نویسندگان مرد (به نسبت کل نویسندگان) و تعداد نویسندگان زن (به نسبت کل نویسندگان) بوده است.
دانشگاه تبریز در همین ارتباط خوشبختانه در بین دانشگاههای ایرانی وزارت علوم، رتبه نهم و در بین دانشگاههای جامع، بعد از تهران، فردوسی مشهد و شیراز رتبه چهارم را دارد.
از سویی در سال ۲۰۱۶ دانشگاه تبریز رتبه ۶۹۶، ۲۰۱۷ جایگاه ۶۵۸، ۲۰۱۸ رتبه ۵۷۵، ۲۰۱۹ جایگاه ۵۴۰، ۲۰۲۰ رتبه ۵۱۹ و ۲۰۲۱ جایگاه ۴۸۶ دنیا را به دست آورده است و این امر نشانگر این است که رتبه دانشگاه به خاطر برنامه ریزیهای صورت گرفته سال به سال بهتر شده است.
رتبه ۱۲۱ آسیای دانشگاه تبریز
رتبه بندی تایمز رتبه بندی دیگری است که اخیرا اعلام شده که در این رتبه بندی هم، رتبه دانشگاه خوب بوده است. در رتبه بندی جهانی تایمز هم قالبهای رتبه بندی، آموزش به میزان ۲۵ درصد، پژوهش ۳۰ درصد، استناد علمی ۳۰ درصد، در آمد صنعتی ۷٫۵ درصد و وجهه بین المللی ۷٫۵ درصد است. به زبان دیگر ۷۵ درصد از این شاخصها مربوط به حوزه پژوهش و فناوری و همکاریهای بین المللی و ۲۵ درصد هم مربوط به حوزه آموزش است.
دانشگاه تبریز در این خصوص نیز در بین دانشگاههای ایرانی وزارت علوم، رتبه نهم و در بین دانشگاههای جامع کشور بعد از دانشگاه تهران رتبه دوم و رتبه ۱۲۱ آسیا را به خود اختصاص داده است. امسال نیز این دانشگاه در بین دانشگاههای ایران بیشترین میزان ارتقاء را نسبت به سال قبل داشته و به عبارت دیگر براساس نتایج رتبه‌بندی تایمز کشورهای آسیایی در سال ۲۰۲۱، دانشگاه تبریز با ۴۲ پله صعود، از رتبه ۱۶۳ در سال ۲۰۲۰ به رتبه ۱۲۱ در سال ۲۰۲۱ رسیده است و بهترین ارتقاء را در بین دانشگاه های ایرانی داشته است.
مشغول بودن ۱۳۰ محقق پسا دکتری در دانشگاه تبریز
– به نظر شما علت بهبود و ارتقاء جایگاه و رتبه دانشگاه تبریز در سال های اخیر چه بوده است؟
با توجه به اینکه شاخصهای رتبه بندی بیشتر در پژوهش و فناوری دانشگاه است، بنابراین برنامه ریزی دقیق در این خصوص میتواند تاثیر چشمگیری در رشد دانشگاه داشته باشد. در این خصوص کارهای زیادی انجام شده است که از جمله آنها ایجاد دوره پسادکتری با بودجه خود دانشگاه بوده و در حال حاضر ۱۳۰ محقق پسا دکتری در دانشگاه تبریز مشغول به فعالیت هستند که بیشترین تعداد محقق پسا دکتری در یک دانشگاه داخل کشور با بودجه خود دانشگاه می باشد.
دومین مورد، ایجاد برنامه های اثر بخشی و ارتباط با دانشگاههای بین المللی معتبر و ارتقاء کیفیت مقالات چاپ شده و دادن پاداش به مقالات Q1و Q2 بوده است. نکته دیگر درآمد صنعتی است که در سالهای اخیر سعی بر این بوده که پرداختها برای پروژهها صنعتی به راحتی صورت گیرد. بحث دیگر، ارائه ساز و کارهایی است که در امور فناوری فراهم شده تا میزان بالاسری دانشگاه در هر طرح خارج از دانشگاه به دانشکده ها تعلق یابد تا در این راه دانشکده ها هم برای اخذ پروژه های خارج از دانشگاه تشویق گردند. تقویت ارتباط با صنایع و دیگر دستگاهها از جمله دیگر برنامه ها بوده است.
وجود ۲۰۰ تفاهم نامه همکاری با دانشگاههای معتبر خارجی
– یکی از راهبردهای کلان دانشگاه در سال های اخیر، توسعه همکاریهای علمی و بین المللی بوده است. در این راستا به چه دستاوردهای رسیده اید؟
در حال حاضر دانشگاه تبریز بیش از ۲۰۰ تفاهم نامه و قرارداد همکاری با دانشگاههای معتبر خارجی دارد که در این راستا برنامه های متنوعی تدوین شده است. از جمله این اقدامات، میتوان به TabrizU-300، اشاره کرد که دانشگاه تبریز از محققانی که با پژوهشگران دانشگاه هایی با رتبه بندی جهانی زیر ۳۰۰ ارتباط برقرار کرده و طرح اجرا نمایند، حمایت میکند. همچنین از همکارانی که در حوزه علوم انسانی با دانشگاههای اسلامی ارتباط برقرار کرده و پروژه اجرا نمایند، حمایتهای لازم از طرف دانشگاه، تحت عنوان TabrizU- IslamicU، صورت گرفته است.
حمایت از طرح‌های توبیتاک و همکاری مشترک با محققان کشور ترکیه از دیگر برنامه ها بوده است که دانشگاه تبریز در این خصوص نقش ملی در اجرای این طرح را در کشورمان برعهده دارد. افزایش و جذب دانشجویان خارجی از جمله دیگر برنامه های کلان دانشگاه بوده بطوریکه در عرض سه سال تعداد کل دانشجویان خارجی این دانشگاه از حدود ۴۰ نفر به بیش از هزار نفر رسیده است.
حوزه زیست محیطی، بیشترین ارتباط دانشگاه با خارج از دانشگاه
– در مورد جایگاه دانشگاه تبریز در خصوص پژوهشهایی که در شاخصهای زیست محیطی، کارآفرینی و ارتباط با جامعه انجام داده است، توضیحاتی را بفرمایید؟
دانشگاه تبریز کمیته ای به نام اچ اس ای (HSE) دارد که نظارت بر بهداشت محیط و آزمایشگاهها را برعهده دارد و از طرف دیگر کمیته ای به نام کمیته اخلاق زیست پزشکی (از سال گذشته) در این دانشگاه دایر شده که کار این کمیته نظارت بر کارهای پژوهشی زیستی، دام، سلامت و جامعه است.
همچنین در ارتباط با خارج از دانشگاه، معاونت پژوهشی نگاه ویژه ای به شاخص های زیست محیطی دارد که در سال های اخیر، حوزه ای که بیشترین ارتباط را با خارج از دانشگاه داشته همان حوزه زیست محیطی بوده است. یکی از این طرحها، خطوط لوله نفتی در اراک، تهران، اصفهان و چهارمحال و بختیاری بوده که دانشگاه تبریز تشخیص نشتی این خطوط لوله ها را بر عهده دارد. بررسی مسایل آلایندگی کارخانجات کاوه سودا، معدن اندریان، سدهای باطله، حوزه مس، سرب و روی کل کشور، با همکاری کنسرسیوم ۱۳ دانشگاه برتر و محیط زیست از جمله دیگر طرح های زیست محیطی بوده است.
در خصوص ارتباط با جامعه و کارآفرینی نیز که از جمله اهداف راهبردی و کلان دانشگاه هم هست یکی از طرحها، اشتغال روستایی استان با همکاری جهاد کشاورزی است که در حال انجام میباشد. در این پروژه روستاهای کل استان، در حدود۵۰۰ روستا، به نوعی مورد مطالعه قرار گرفته و ۷۰۰ روستای دیگر نیز در حال مطالعه است.
در حال حاضر ۳۰ پروژه در حوزه ارتباط با جامعه وجود دارد
این دانشگاه همچنین در حال حاضر ۳۰ پروژه در حوزه ارتباط با جامعه دارد و اخیرا در همین ارتباط برای توسعه این طرحها برنامه ای به تصویب رسیده که همکارانی که در این حوزه ها با خارج دانشگاه کار می کنند، می توانند از کسری واحد موظفی آموزشی برخوردار بشوند و هم اکنون نیز تعداد طرحها در این راستا در مقایسه با سال های قبل صد در صد افزایش داشته است.
صنعت و سازمانها باید دانشگاهها را به رسمیت بشناسند
– با توجه به شرایط حساس کشورمان در تحریم اقتصادی، آیا دانشگاه تبریز توانسته با کاربردی نمودن تولید علم و فناوری به رسالت خود در رفع نیازهای جامعه عمل نماید؟
در مورد تحریمهای اقتصادی و کاربردی نمودن تولیدات باید به چند نکته توجه کنیم. در راستای کاربردی کردن تولیدات علم و فناوری و رساندن آنها به بازار هدف و رفع نیاز روز جامعه، رسالت فقط در دست دانشگاهها نیست. در این ارتباط تمامی دانشگاهها سعی می کنند خود را با شرایط تحریمی کشور وفق داده و به نوعی خودشان را در مسیر رفع نیازهای جامعه قرار بدهند. اما در این خصوص خود جامعه، صنعت و سازمانها باید دانشگاه را به رسمیت بشناسند. هر جایی که جامعه، سازمانها و صنعت با دانشگاه ها همراه شده اند، دانشگاه نقش خود را به نحو احسن ایفا نموده و مورد اعتماد آنها قرار گرفته است.
به عنوان نمونه در مورد تصفیه پساب و فاضلاب، دانشگاه تبریز در حد توان کارهای خوب و بزرگی انجام داده که این کارهای پژوهشی به نوعی در دنیا بی نظیر بوده و در برخی سازمانها و دستگاه ها، این کار عملیاتی شده که یکی از این سازمان ها، شرکت آب و فاضلاب استان بوده که برای تصفیه آب چند شهرستان استان استفاده شده است. همین صنعتی که دانشگاه معرفی کرده در مقایسه با صنعت وارداتی، از لحاظ قیمت، ده برابر ارزانتر از صنعت وارداتی بوده و کارایی آن چندین برابر نمونه خارجی بوده است که متاسفانه به هر علتی!!! مورد استفاده سایر دستگاهها قرار نگرفته که این لطمه بزرگی برای ارتباط صنعت و دانشگاه بوده و آسیب بزرگی برای محققین ما است.
نباید فقط در شرایط تحریمی به سراغ دانشگاه رفت
حتما جامعه و صنعت باید برای بهره مندی از تولیدات علمی دانشگاهها رغبت نشان دهند و دانشگاه را به رسمیت بشناسند. مثال دیگر در این راستا صنایع هسته ای و موشکی است. در این مورد ما وابستگی نداریم و همه کارها به دست متخصصان و محققان دانشگاههای کشورمان انجام شده است. وقتی نیاز صنایع مهم نظامی به دست پژوهشگران کشورمان رفع میشود، سایر صنایع از جمله پتروشیمی، نفت، خودرو و… هم قطعا میتوانند از توانمندیهای دانشگاهها به نحو احسن استفاده کنند. این صنایع نیز در قدم اول باید به دانشگاهها باور داشته باشند. دانشگاهها در سالهای اخیر تلاش میکنند خودشان را به سمت جامعه و صنعت سوق بدهند.
در این زمینه مسئولان و دستگاههای ذیربط هم باید تلاش کنند، جامعه و صنعت را به طرف دانشگاهها سوق دهند تا از ظرفیت و توانمندیهای آنان بهره مند شوند. این طور نباشد که فقط در موارد تحریمی و وقتی که به مشکل برمیخورند به سراغ دانشگاه بیایند. باید به این نکته توجه کرد که پژوهش یک امر زمانبر است و در صورت نبودن ارتباط پیوسته بین صنعت و دانشگاه، هیچ دانشگاهی پاسخگوی آنی نیازهای صنعت در شرایط بحرانی نمیتواند باشد. بنابراین بهتر است مدیران صنایع براساس برنامه راهبردی خود، بصورت پیوسته نیازهای آینده صنعت را برآورد و به دانشگاهها اعلام نمایند تا دانشگاهها هم فرصت مناسب برای پاسخگویی به نیازهای صنعت را داشته باشند.
تولید روزانه ششصدهزار ماسک در ایام کرنا
همچنین در حال حاضر در حوزه انرژی، گامهای موثری در دانشگاه برداشته شده و نیاز صنایع را برطرف میکنیم. مرکز رشد و نوآوری دانشگاه در دو سه سال اخیر، رشد قابل توجه و خوبی داشته است و تولیدات شرکتهای مستقر در این مرکز توانسته برخی از نیازهای جامعه و منطقه را برطرف کند و در زمان شیوع کرونا هم با تولید مواد ضدعفونی کننده، نیاز جامعه و برخی دستگاهها را تامین نمود. در کنار این کار، روزانه ششصدهزار ماسک تولید شد. طب سنج اتوماتیک از دور، از دیگر محصولات این مرکز بود. محصولات دیگری هم در این مرکز تولید و برخی محصولات آن به خارج از کشور هم صادر میشود.
تعطیلی چندماهه آزمایشگاهها در پی شیوع کرونا
– شیوع ویروس کرونا و بحران ناشی از آن چه تاثیراتی(مثبت یا منفی) بر حوزه پژوهش داشته است؟
شیوع ویروس کرونا هم تاثیرات مثبت و هم تاثیرات منفی در حوزه پژوهش داشته است. از اسفند سال ۹۸ چند ماهی آزمایشگاهها تعطیل شدند و این مسئله تاثیر منفی بر پژوهش داشته و بر خروجی کار همکاران هم اثر گذاشت. به مرور با شناسایی عوامل انتقال این ویروس و مشخص شدن نحوه مقابله با آن، مراکز آزمایشگاهی فعالیت خود را از سر گرفتند و در خرداد سال ۹۹ آزمایشگاههای دانشگاه به روی دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اساتید مجری طرح باز شدند.
تاثیر منفی دیگر این ویروس، مربوط به نحوه تعامل و ارتباطات با صنایع و جامعه است. ما معمولا هر هفته جلسه ای با صنایع و سازمانها در خصوص مسایل و مشکلات آنان داشتیم که با شیوع کرونا امکان برگزاری دائمی و منظم این جلسات نبود و به تبع آن، امکان گرفتن طرحها هم کاهش یافت و در حدود چند ماه این ارتباطات به نوعی کم رنگ شد.
راه اندازی سامانه اختصاصی Cisco Webex دانشگاه برای برگزاری کنفرانسها به صورت آنلاین
اما بحران ناشی از کرونا تاثیرات مثبت هم داشته که یکی از این تاثیرات گرایش مردم و اقشار مختلف جامعه به استفاده از فضای مجازی بود؛ به طوری که برگزاری انواع جلسات، همایشها، کنفرانسها و … به صورت مجازی و آنلاین رشد قابل توجهی داشته است و در همین راستا دانشگاه تبریز، سامانه اختصاصی خود را بنام Cisco Webex، برای برگزاری کنفرانسها و جلسات راه اندازی کرد و در این ارتباط کنفرانسها و جلساتی هم در سطح ملی و بین المللی برگزار کرده که این امر زمینه صرفه جویی در زمان، وقت، انرژی و هزینه برگزاری کنفرانسها و جلسات را فراهم کرده است. همچنین برقراری ارتباط و دعوت از اساتید مهم و تاثیرگذار هم آسانتر و راحت تر شده است.
مسئله مزیتی دیگری که در دوران کرونا در دانشگاه بوجود آمد امکان استفاده از سیستم های محاسباتی دانشگاه از راه دور ( از منزل اساتید و دانشجویان) بود بطوریکه اساتید و دانشجویان به راحتی و بدون تعطیلی از خانه فعالیت های علمی و پژوهشی خویش را به راحتی انجام دادند. همچنین پژوهشهای بنیادی در حوزه های علوم انسانی، پایه، کشاورزی، فنی و مهندسی در راستای کرونا در این دانشگاه انجام و در حال اجراء است.
