یاز اکو؛ جواد نیکبخت – هر کشور از مجموع مناطقی که ایالت یا استان نامیده می‌شود تشکیل می‌شود و بدیهی است روند و حد توسعه‌یافتگی و یا عقب‌ماندگی هر کشور نیز برآیندی از شرایط مناطق، بخصوص ایالت‌ها و استان‌های ویژه است که نقش پیشران و لوکوموتیو حرکت اقتصادی و فرهنگی و سیاسی اجتماعی دیگر مناطق را در کل کشور ایفاء می‌کنند. لذا نحوه‌ی اداره و ارتباط ایالت‌ها با دولت مرکزی در تمام کشورهای جهان، امری مهم و کلیدی و در کشورهای توسعه یافته عموما نقطه‌ی عطف در توسعهی آنهاست؛ تا با حداکثر سرعت، دقت، شناخت و انطباق مسیر توسعه برای ایالت‌ها و نهایتا کشور حاصل شود، نکته‌ی قابل توجه اینست که در اغلب قریب به اتفاق کشورها، جهت تسریع حداکثری در توسعه با فاصله گرفتن روزافزون از تمرکزگرایی، هر روز بیشتر و بیشتر با سیاست تمرکززدایی و سبک کردن دولت مرکزی برای پرداختن دقیق‌تر و جدی به مسائل سرنوشت‌ساز کل کشور مثل سیاست کلان خارجی، مسائل امنیتی و دفاعی، شکل‌هایی از تمرکززدایی را با نام‌های متفاوت برای مدل خود برمی‌گزینند. نمونه‌های بسیاری از شرق و غرب کشورهای لیبرالیستی، سوسیالیستی، بودایی و حتی اسلامی و غیره می‌توان برشمرد (فدراسیون مشروطه مالزی، مشروطه‌ی پارلمانی فدرال استرالیا، مجمع‌الجزایر ژاپن، ایالات متحده آمریکا، جمهوری فدراتیو روسیه، کنفدراسیون سوئیس، جمهوری فدرال برزیل، ایالات متحده مکزیک، امارات متحده عربی، جمهوری فدرال آلمان و …) که با نام‌های گوناگون و حدود و اختیارات متفاوت متناسب با شرایط خویش اما با دولت‌های محلی مناطق و تحت حاکمیت دولت مرکزی بدون کوچکترین دلهره از برخی توهمات و یا نارضایتی احتمالی مناطق، راه توسعه را قدم به قدم پشت سر می‌گذارند.
در ایران، بعد هزاران سال سیستم اداره‌ی غیرمتمرکز کشور، حدود یکصد سال از بنیان تمرکزگرای پهلوی اول می‌گذرد و برخلاف تبلیغ مرکزگرایان، مناطق مرکزی با جذب حداکثر امکانات کشور حتی بیش از حد تحمل خویش فربه، و استان‌های حاشیه‌ای را به مرحله‌ی نابودی کشانده است. بنابراین برای انداختن ریل کشور به مسیر صحیح توسعهی واقعی، با مرور تجربه‌ی کشورهای موفق و ناموفق دیگر در توسعه که به شکل مطالعات تطبیقی از اوایل دهه‌ی ۱۳۷۰ زمینه‌ی مطالعه و پژوهش بنده بوده ضروری است در سازمان و ساختار اداره‌ی کشور تحول و بازنگری منطبق با شرایط، طبق مدل تجربه شده علمی موفق نمائیم.
با کنکاش در بطن علل تفاوت محسوس بین استان‌های مرکزی و حاشیه، موردی بعنوان عامل اصلی موثر برجسته می‌شود و آن رفع تفاوت حد و کیفیت توانائی روسای اجرائی منصوب دولت مرکزی در مرکز و حاشیه و حتی در نظر گرفتن استان‌های پیشران ملی و منطقه‌ای بعنوان استان ویژه و برگزیدن استاندار ویژه در حد معاون رئیس جمهور با باز تعریف در اختیار وی است که در این مقال به دنبال بررسی چگونگی اثر آن و راه‌های گشایش بازدارندگی برای استان خود و سایر مناطق حاشیه‌ای می‌باشم.
اغلب قوانین موجود کشور نیم‌بند اجراء می‌شود لیکن حد اجرای نیم‌بند مسئولیت و اختیارات محوله و مصروفه استانداران بعنوان نماینده‌ی دولت مرکزی و روسای اجرایی استان‌ها تا حدود بسیار زیادی به شخصیت و جسارت و توانائی‌های فرد منصوب به عنوان استاندار بستگی دارد چون در سیستم فعلی مدیران ادارات و دستگاه‌ها و سازمان‌های اجرایی هیچکدام منصوب این روسای اجرایی نبوده و در عمل یکی توسط وزیر کشور و دیگری توسط وزیر تخصصی مربوط منصوب می‌شود و رئیس اجرایی استان عملا در عزل و ارتقاء و یا در پاداش آنها نقشی ندارد و حتی در عمل ضرورتی الزامی و قانونی برای پاسخگویی به رئیس اجرایی نیست و لذا با همه‌ی این نواقص و معضلات قانونی ناشی از تمرکز، تنها از طریق انتصاب فردی با ویژگی‌های فردی مناسب در استانداری قابلیت رفع، کاهش و یا تشدید معضلات بوجود می‌آید. و اینک که بعلت روزمرگی و حرکت لاک‌پشتی برخی در دهه‌های اخیر نیاز به تغییر رویه امری ضروری می‌نماید و به احتمال قریب به یقین شاهد تغییرات وسیع در سطح استانداران و فرمانداران خواهیم بود و با توجه به وضعیت استان که در حدود ۶۰ پارامتر توسعه‌ای مورد مقایسه، در هیچ مورد از بخش‌های اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و اجتماعی داخل پنج استان برتر کشور قرار نداریم علیرغم توقع و مطالبات بحق مردم و فرهیختگان استان با توجه به پتانسیل طبیعی، انسانی و جایگاه تاریخی، بعنوان موتور محرکه و روزنه‌ی تجدد و پیشرفت کشور به رتبه‌ی اول در مهاجرت‌فرستی تبدیل شده‌ایم به‌نظر می‌رسد توجه و رعایت نکات زیر در انتصاب استاندار جدید در این دوره برای آذربایجان‌شرقی ضروری و گزیرناپذیر است:
– ساختارها و منابع استان تاب تحمل دوره‌ی دیگری از رکود و عقب‌ماندگی و بی‌کفایتی را برای بقاء امکان جبران ندارد.
– استارت سریع، جدی، جهادی و سازندگی استان برای تحرک در شمالغرب و با تعبیر رهبری (سر ایران) برای توسعهی کشور ضروری است.
– مبادا ناکارایی برخی مدیران فرسوده سال‌های اخیر، ما را از استفاده‌ی مدیران مجرب و با دانش و با تجربه دوران ۴۰ ساله غافل کند که قطعا شرایط زمانی و محیطی برای آزمون و خطای دیگر ممکن نبوده و هزینه‌ی سنگین غیر قابل تحملی و غیر قابل جبرانی برای مردم و نظام و کشور به‌دنبال خواهد داشت.
– با توجه به تجارب عموما کم‌توفیق استان در انتخاب استاندار و فرمانداران از روش‌های معمول و مرسوم گذشته و طبق مشی اعلامی ریاست محترم جمهور و به جهت رفع شبهه‌ی انتخاب توافقی، جناحی و یا دستوری لازم است دایره‌ی تنگ و بسته‌ی مدیریتی جناحی را شکسته و به جای افراد سهم‌خواه همرنگ شده در ایام انتخابات، از کل پتانسیل موجود کشور البته با در نظر گرفتن شاخص‌ها و معیارهای سنجش درست آنها به‌دنبال گزینه‌های توانمند در حد و شان استان کلیدی مثل آذربایجان‌شرقی باشیم که انتصاب نامناسب تبعات منفی عقب‌ماندگی و دوری از نقش تاریخی راهبری و موتور حرکت کشوری در همه‌ی زمینه‌ها را تشدید خواهد کرد و با تخلیه‌ی پتانسیل، استعداد، توانایی استان ضمن تشدید وخامت وضعیت با سیل بیشتر مهاجرت از استان با توجه به تجمع امکانات به استان‌های مرکزی کشور مثل تهران، معضلات را در آنها سرریز و غیر قابل تحمل خواهد کرد.
در همین راستا با تلاش و کار چند ماهه جدولی با شاخص‌های ۲۵ گانه و معیارهای مرتبط جهت ارزیابی گزینه‌ها برای انتخاب و سپس ارزیابی استاندار برای استفاده گروه‌های مرجع و تصمیم‌گیر مثل نمایندگان محترم استان، نماینده محترم ولی‌فقیه تهیه شده که با در نظر گرفتن شاخص‌های موثر و مرتبط در انتخاب فرد در حد و اندازه‌ی استانداری استان از گزینه‌های مطرح، با دادن امتیاز به هر شاخص و جمع و رتبه‌بندی امتیاز آنها به فرد اصلح و اعلم برای پیشنهاد انتخاب برسند و بدینوسیله با بهره‌گیری از معیارهای یکسان در سنجش افراد از برقراری عدالت و گزینش برتر نیز اطمینان بیشتری حاصل می‌شود. هر چند این جدول نیز مشابه هر تولید محتوای انسانی جای نقد و پیشنهاد برای تکمیل دارد اما امید است بعنوان قدمی در سیستمی کردن انتخاب و ایجاد بستری جدید در استان و کشور با طرح و انتخاب گزینه‌های درست و توانمند در حد نیاز استانی مثل آذربایجان‌شرقی، ضمن کاهش عقب‌ماندگی‌ها جهشی مجدد در دستیابی به جایگاه و رسالت تاریخی منطقه‌ای و ملی خود به نسبت پتانسیل بالقوه خدادادی و انسانی استان برداریم و در این راستا دست یاری به کلیه‌ی سازمان‌های مردم نهاد و فرهیختگان و فعالان اقتصادی، فرهنگی، مدنی و سیاسی اجتماعی استان جهت تبدیل امر گزینش کاندیدا و انتخاب نهایی استاندار استان در حد و نیاز استان ویژه منطقه‌ای و کشوری مثل آذربایجان‌شرقی بر اساس شاخص‌های مشخص مدیریت جهادی (تخصص، توانایی شخصی، تلاشگری، بومی،… ) به مطالبه‌ی عمومی از اشخاص و گروه‌های ذینفوذ و ذیربط دراز می‌کنیم. امید است باعث خیر و برکت برای استان و کشور باشد.
مجامع تعامل توسعه استان آذربایجان‌شرقی– جواد نیکبخت
جدول پی دی اف امتیازدهی به داوطلبان استانداری جدول امتیازدهی به داوطلبین – استانداری
