یاز اکو؛ افخم ابراهیمی – اقامت‌های بوم‌گردی به عنوان بستر و فرصتی نوین در معرفی جاذبه‌های گردشگری، فرهنگ و آداب زندگی مردم مناطق مختلف کشور، توانسته است در مدت زمان کوتاه آغاز به کارش در کشور جایگاه مناسبی بین مردم و البته روستاییان برای حفظ و احیاء و معرفی فرهنگ، آداب و سنن ویژه‌ی هر منطقه پیدا کند.
اشتغال و درآمد، نتیجه‌ی بهره‌گیری از ظرفیت‌های منحصر به فرد هر روستا و منطقه است که در بستری به نام واحدهای بوم‌گردی تحقق می‌یابد. تجربه‌ی زندگی واقعی در بناها و محیطی منحصر بفرد و متفاوت از روزمرگی‌ها همانند روستاها به میزبانی ساکنان واقعی و نه کارمندان، همان رویداد جالبی است که بوم‌گردی را به یکی از لذت‌بخش‌ترین و متفاوت‌ترین سفرها تبدیل کرده است.
به گفته‌ی معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌شرقی، اقامتگاه‌های بوم‌گردی چنانچه از نامش پیداست به مجموعه‌هایی اطلاق می‌شود که در یک زیست‌بوم مثلا روستا یا محیط طبیعی منطبق با معماری بومی و اسلوب محلی ایجاد شده باشد. این واحدها چنانچه گفته شد اغلب در محیط‌های روستایی دایر و یا احداث می‌شوند.
علیرضا بایرام‌زاده افزود: جدای از اینکه واحد بوم‌گردی باید در یک زیست‌بوم قرارگرفته باشد، معماری و طراحی داخلی آن نیز باید با فرهنگ بومی سنخیت داشته باشد.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان از فعالیت۲۳۷ واحد بوم‌گردی در آذربایجان‌شرقی خبر داد و افزود: شهرستان‌های کلیبر، خدافرین، اسکو، مراغه و ورزقان به ترتیب در رتبه‌های اول تا پنج از نظر تعداد واحدهای فعال قرار گرفته‌اند.
وی ادامه داد: تمرکز واحدهای بوم‌گردی بیشتر در شهرستان‌های کلیبر و خدافرین بوده و با توجه به معماری و بافت متنوع خانه‌های روستایی واحدهای متنوعی در این خصوص در این مناطق فعال هستند.
علیرضا بایرام‌زاده گفت: در سه سال اخیر، توجه به ایجاد و رونق‌بخشی به اقامت‌های بوم‌گردی با استقبال خوبی از سوی متقاضیان همراه بود ولی همه‌گیری کرونا این مسئله را تحت تاثیر قرار داد.
وی در ارتباط با نحوه‌ی صدور مجوز از سوی اداره کل برای احداث و فعالیت اقامت‌های بوم‌گردی گفت: اداره کل میراث فرهنگی از دو طریق نسبت به صدور مجوز اقدام می‌نماید، گروه اول شامل واحدهایی است که قبلا در روستا احداث شده و در بافت روستا و منطبق با معماری روستا باشند و با تغییراتی در معماری و طراحی داخلی به واحد بوم‌گردی تبدیلی تغییر کاربری می‌دهند. گروه دوم واحدهایی هستند که متقاضی احداث آن را از اداره کل میراث فرهنگی درخواست کرده و بعد از تایید و تصویب طرح در کمیته‌ی سرمایه‌گذاری به عنوان واحد بوم‌گردی مجوز موافقت اصولی برای آنها صادر می‌شود که بعد از طی مراحل و اخذ استعلاماتی، سرمایه‌گذار نسبت به احداث واحد در آن منطقه اقدام می‌نماید.
وی با بیان اینکه متاسفانه همه‌گیری کرونا و اعمال محدودیت‌هایی برای کنترل آن عملا این بخش نوپا در صنعت گردشگری را با چالش‌های جدی روبرو کرد، افزود: هرچند تسهیلاتی برای کمک به صاحبان اقامتگاه‌های بوم‌گردی از طریق سامانه‌ی کارا با هدف تجهیز و ساماندهی واحدهای بوم‌گردی و جبران خسارات ناشی از کرونا در نظر گرفته شده بود ولی به دلیل سود غیر متعارف و اقساط کوتاه‌مدت و سختگیری‌های بانک‌های عامل، چندان مورد استقبال فعالان بخش گردشگری قرار نگرفت.
رونق واحدهای بوم‌گردی کندوان، کلیبر و خدافرین
علیرضا بایرام‌زاده تاکید کرد: علیرغم همه‌گیری کرونا وضعیت برخی از واحدها تا حدودی مطلوب بوده است از جمله واحدهای مستقر در کندوان و واحدهای واقع در کلیبر و خدافرین. اما سایر شهرستانها وضعیت نامطلوبی از جهت جذب گردشگر سپری می‌کنند چرا که ورود گردشگر به استان عملا محدود و کم شد و لذا بسیاری از واحدها متضرر شده‌اند.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان آذربایجان‌شرقی در تصریح نحوه ی نظارت بر فعالیت واحدهای بوم‌گردی گفت: این نظارت‌ها از طریق ادارات مستقر در شهرستان‌های استان و کارشناسان استانی و همچنین با نظارت دایره‌ی اماکن نیروی انتظامی صورت می‌گیرد.
وی تاکید کرد: بی‌شک ارزیابی کیفیت فعالیت و واحدها مد نظر جدی کارشناسان اداره کل هست و واحدهای نمونه معرفی می‌شوند.
نبود حمایت، چرخ گردشگری را از حرکت باز می‌دارد
علیرغم رشد واحدهای بوم‌گردی در استان و منطقه‌ی شمال‌غرب همپای سایر استان‌ها صاحبان این واحدها از نبود حمایت‌های لازم و جدی دولت برای تداوم این راه خبر می‌دهند.
مهناز جعفری مدیر یک واحد بوم‌گردی در مراغه در این خصوص گفت: با وجود آن‌که ساکن تبریز هستم با هزینه‌ی شخصی، خانه‌ی آبا و اجدادی‌ام در روستا را آباد کردم تا فرصتی برای شناخته شدن روستا و منطقه و درآمدزایی برای ساکنان روستا فراهم کنم اما در عمل دیدم که حمایتی وجود ندارد.
وی ادامه داد: فعالیت واحدهای بوم‌گردی در همین مدت کوتاه و پر فراز و نشیب خود نشان داد مردم چقدر علاقه‌مند به چنین فضاهایی هستند و چه میزان وجود چنین واحدهایی در نزدیکی سایت‌های گردشگری می‌تواند در توسعه‌ی گردشگری منطقه موثر باشد ولی نبود حمایت جدی باعث شد تا نتوانیم آنگونه که باید در تحقق هدف‌هایمان موفق شویم.
وی گفت: واحد بوم‌گردی ما نیاز به تعمیرات و احداث سرویس‌های بهداشتی داشت اما افزایش سرسام‌آور قیمت مصالح موجب شده نتوانیم آن را تمام کنیم و چندین تور گردشگری را رد کرده‌ایم.
محمد اصغری مدیر بوم‌گردی آرامان نیز در این خصوص گفت: به‌دلیل نیاز منطقه برای اقامت مسافرانی که همه ساله به فندقلو و جنگل‌های اطراف می‌آمدند ما اقامتگاه را با هزینه‌ی شخصی بنا کردیم و با وجود درخواست‌های مکرر نتوانستیم وامی دریافت کنیم و این نبود حمایت‌ها در حوزه‌ی گردشگری به سیاست‌گذاری‌های کلان کشور بازمی‌گردد، نگاهی که گردشگری را نه یک فرصت بزرگ برای رونق اقتصادی بلکه راهکاری کوتاه‌مدت و در حاشیه می‌داند.
وی ادامه داد: همه‌گیری کرونا هم مزید بر علت شد تا رکود را تجربه کنیم ولی شاهدیم که با رویکردی خلاقانه در معرفی و میزبانی به مدد فضای مجازی می‌شود پاسخ مناسبی به نیاز علاقه‌مندان گردشگری فراهم کرد.
اقامت‌های بوم‌گردی می‌تواند تعریفی جدید از گردشگری را به علاقه مندان فرهنگ، فولکلور و آداب و سنن زندگی اقوام مختلف ایرانی عرضه کند. بستری که می‌تواند با یافتن مجال عرض‌اندام و فعالیت مستمر، گام‌های بزرگی در اشتغال، رونق اقتصادی روستاها و حفظ و احیای فرهنگ اقوام ایرانی بردارد.
