به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از اقتصاد آنلاین، روز گذشته انتشار خبر تفاهم عراق و عربستان در خصوص صادرات برق به عراق، نگرانی هایی در خصوص سایه انداختن این اتفاق بر بازار صادراتی ایران ایجاد کرد.
عراق برای تامین برق روزانه خود وابستگی شدیدی به واردات دارد و تنها ۶۰ درصد نیاز خود را می تواند تولید کند. بنابراین ۴۰ درصد از نیاز برق این کشور باید از طریق واردات تامین شود.
هرچند عراق و عربستان تفاهمی برای واردات داشته اند اما این تفاهم بنا به دلایلی که در ادامه اشاره می شود نمی تواند بازار ایران را تهدید کند.
مهمترین نکته در تبادلات انرژی کشورها بویژه برق، ضرورت عدم وابستگی کامل به یک کشور است. از آنجا که هر گونه تنش در رابط سیاسی احتمال قطع روابط تجاری را به دنبال دارد؛ کشورها سعی می کنند سبد واردات انرژی خود را متنوع کنند تا در صورت بروز مشکل و قطع صادرات از سوی کشور مبدا دچار بحران نشوند. این موضوع در خصوص برق که اهمیت زیادی دارد و قطعی آن بحران آفرین می شود از سایر انرژی ها مهم تر است.
بر اساس این پروتکل، منطقی است که عراق به منظور متنوع شدن سبد واردات انرژی خود با کشورهای دیگر نیز وارد مذاکره شود.
نکته دوم در خصوص مذاکره عراق و عربستان، عدم امکان اجرای این تفاهم در کوتاه مدت است. اول آنکه این دو کشور فعلا یک تفاهم اولیه داشته اند و هنوز توافقی بین آنها منعقد نشده و دوم اینکه حتی با وجود عقد قرارداد و برقراری توافق تا انجام واردات از عربستان در حالت خوشبینانه دست کم ۲ سال زمان نیاز است.
در حال حاضر هیچ خطوط انتقال برقی بین این دو کشور وجود ندارد لذا برای واردات برق لازم است ابتدا سرمایه گذاری اولیه ای برای ایجاد شبکه برق انجام شود. شبکه ای که به گفته وزیر انرژی عربستان ساخت آن ۲ سال به طول خواهد انجامید.
شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی در مراسم آنلاین امضای این تفاهم نامه گفت: عربستان سعودی که بزرگترین صادرکننده نفت جهان است، قصد دارد به سرمایه‌گذاری بهینه در اتصال برق با عراق دست پیدا کند.
عادل کریم، وزیر برق عراق نیز اعلام کرد این اتصال در مدت دو سال تکمیل خواهد شد با این حال جزییات نحوه اتصال این شبکه‌ها یا میزان برقی که به عراق وارد خواهد شد، منتشر نشد.
به این ترتیب حتی اگر عربستان به منظور تصاحب بازار برق ایران در عراق نیز وارد مذاکره شده باشد؛ حداقل در کوتاه مدت توفیقی نخواهد داشت.
اما نکته سومی که احتمال از دست دادن بازار برق عراق را کمرنگ می کند؛ هزینه انتقال برق از عربستان به عراق است. فاصله مراکز تولید برق این دو کشور به قدری زیاد است که حتی با ایجاد شبکه و خطوط انتقال برق نیز، برق مقرون به صرفه ای از عربستان به عراق نمی رسد و هزینه ها برای عراق بسیار بالا خواهد بود.
بنابراین در رقابت عربستان و ایران در انتقال برق، برد با ایران است چرا که خطوط انتقالی کوتاه با عراق داشته و برق ارزان تری به عراق می تواند بفروشد.
با توجه به نکاتی که ذکر شد؛ کاملا درک می شود که ورود عربستان به بازار برق عراق صرفا یک بازی سیاسی برای کاهش نفوذ ایران و ایجاد یک حفاظ امن انرژی برای عراق در شرایط بحران است.
بازار ایران تهدید نمی شود
مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق کشور در گفت و گو با اقتصاد آنلاین گفت: هر کشوری مختار است با کشورهای همجوار خود برای تبادل انرژی مذاکره، گفت و گو کند. با توجه به اطلاعاتی که از نیاز کشور عراق به برق دارم توافق برای واردات برق از کشورهای مختلف منطقی به نظر می رسد.
به گفته او عراق توان تولید بخش قابل توجهی از نیاز برق خود را ندارد و منطقی است که با کشورهای همسایه تبادلاتی دراین حوزه داشته باشد.
رجبی مشهدی اظهار کرد: ایران در بازار برق عراق، حضور موثری دارد و صادرات برق به عراق در حال انجام است و در قالب چارچوب های موجود مبادلات انرژی انجام می شود.
او با بیان اینکه نیاز برق عراق بیش از ۲۵ هزار مگاوات است ادامه داد: قدرت قابل تامین برق در عراق یعنی تولید نیروگاه های این کشور حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد نیاز را تامین می کند.
او در خصوص میزان صادرات برق به ایران به عراق گفت: نمی توانم عدد دقیقی اعلام کند اما بخش قابل توجهی از نیازی که عراق به برق دارد از طریق شبکه های موجود قابل تامین نیست و نیاز به یک برنامه بلندمدت دارد.
به عقیده سخنگوی صنعت برق، نکته مهم در ارتباط با دیپلماسی انرژی آن است که کشورها نباید به لحاظ تامین انرژی وابستگی مطلق به یک کشور داشته باشند. از آنجا که هر گونه تنش سیاسی در روابط کشورها ممکن است به قطع صادرات انرژی منجر شود؛ در صورت وابستگی مطلق، کشور واردکننده دچار اخلال و زیان های جبران ناپذیری می شود. این ملاحظه بویژه در خصوص انرژی برق حایز اهمیت است. بر این اساس، کشورها خود را به کشورهای همسایه وابسته نمی کنند و واردات برق کشورها معمولا کمتر از ۱۰ درصد انرژی مورد نیاز تعریف می شود.
او متذکر شد: کشور ما به دلیل قرار گرفتن در موقعیت بسیار استراتژیک جغرافیایی قرار گرفته و از این جهت بحث ترانزیت انرژی در ایران به صورت جدی مطرح می شود.
رجبی مشهدی عنوان کرد: در زمان های پیک مصرف در کشورهایی که نیاز به برق دارند، جابجایی انرژی از کشورهای با تولید مازاد از طریق ایران امکان پذیر است. در حال حاضر با کشورهایی که مرز خاکی داریم، در حال تبادل انرژی هستیم. اما این تبادلات سهم بزرگی از نیاز کشورها نیست و بین ۵ تا ۱۰ درصد نیاز برقی کشورها تبادل می شود.
او اضافه کرد: هم اکنون ایران به سه یا چهار کشور صادرات برق دارد. از ترکمنستان، ارمنستان و آذربایجان برق وارد می کنیم و به کشورهای عراق، افغانستان و .. برق صادر می کنیم. پیش از این تبادل انرژی بین ایران و ترکیه نیز برقرار بوده که در حال حاضر این ارتباط قطع است.
رجبی مشهدی تاکید کرد: اولویت ما تامین برق کشور است. لذا زمانی صادرات برق صورت می گیرد که نیاز کشور به طور کامل برطرف شده باشد.
انگیزه سیاسی عراق و عربستان برای همکاری در حوزه برق
حمید جاجرمی کارشناس حوزه برق نیز در گفت و گو با اقتصاد آنلاین توضیح داد: از نظر ژئوپلتیک وابستگی به واردات برق آثار شدیدتری نسبت به وابستگی به واردات گاز دارد. از این رو کشورها سعی می کنند میزان وابستگی به برق را کاهش داده و بیشتر روی واردات گاز و تبدیل آن به برق تمرکز کنند. نیروگاه ها نیز عمدتا دوگانه سوز هستند و به جای گاز می توانند از سوخت مایع استفاده کنند. بنابراین در صورت قطع گاز می توانند از سوخت جایگزین بهره ببرند.
اما برق جایگزین ندارد و اگر کشوری وابستگی برقی داشته باشد آسیب پذیری بالایی خواهد داشت. بر این اساس صادرات گاز و برق برای ایران به لحاظ میزان اثرگذاری روی کشور هدف متفاوت است. به عبارت دیگر ایران از صادرات برق می تواند به عنوان یک اهرم فشار استفاده کند اما از صادرات گاز نمی تواند این بهره مندی را دست کم در کوتاه مدت داشته باشد؛ چرا که کشورها امکان جایگزینی و یا استفاده از ذخایر را خواهند داشت.
او در خصوص توافق عراق و عربستان در خصوص صادرات برق به عراق نیز گفت: این دو کشور در حال حاضر برای تبادل برق تفاهم کرده اند و این تفاهم هنوز تبدیل به قرارداد نشده است.
به گفته جاجرمی برای آنکه این تفاهم تبدیل به قراداد شود نیاز به ایجاد خطوط تبادل برق است که در حال حاضر وجود ندارد. به همین دلیل در حال حاضر عراق امکان واردات برق از هیچ کشوری به جز ایران را ندارد. اما می توان با سرمایه گذاری ظرف چند سال این خطوط مبادلاتی را ایجاد کرد.
او افزود: با توجه به اینکه فاصله شبکه برق عراق و عربستان و مراکز تولید برق آنها زیاد و بسیار بیشتر از ایران است؛ هزینه خرید برق برای آنها بالا خواهد بود و در رقابت با ایران، واردات برق از عربستان صرفه اقتصادی نخواهد داشت.
جاجرمی بیان کرد: از نظر اقتصادی این تصمیم بهینه ای برای عراق و عربستان نیست ولی از نظر سیاسی به جهت کم کردن حوزه نفوذ ایران این اقدام برای این دو کشور اهمیت دارد.
