به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از مهر، کم شدن بارش‌ها طی سال‌های اخیر و برداشت بی‌رویه آب از منابع سطحی و زیرزمینی زنگ خشکسالی را در شهرستان اهر به عنوان یکی از مناطق مهم آذربایجان شرقی به صدا درآورده است.
خشکسالی در واقع بخشی لاینفک از تغییرات اقلیمی است که بسیاری از مناطق خشک و نیمه‌خشک دنیا از جمله ایران را چند سال یک بار درگیر می‌کند و شهرستان اهر نیز این قاعده مستثنی نیست.
معضل خشکسالی که بیشتر بر اثر کاهش بارندگی‌ها صورت می‌گیرد، تأثیر زیادی بر منابع طبیعی و آبخوان‌ها دارد، در این شهرستان نیز مراتع طی چند سال اخیر با مشکلات زیادی مواجه شده‌اند به طوری که ترمیم این خسارت‌ها بسیار زمان‌بر خواهد بود.
کاهش بارندگی طی سال‌های اخیر باعث افت شدید منابع آبی زیرزمینی، کاهش سطح آب سدها و خشکی مراتع و جنگل‌های استان آذربایجان شرقی و شهرستان اهر شده است.
فهرست
بحران کم‌آبی به سد ستارخان شهرستان اهر رسید
ابوالفضل غنی‌زاده فرماندار اهر با اشاره به اینکه رهاسازی آب از سد ستارخان بدون مجوز شورای حفاظت از منابع آب ممنوع است، اظهار داشت: موضوع کم‌آبی حائز اهمیت است بدین دلیل منابع آب می‌بایست مدیریت شود و نباید موجبات دل‌نگرانی مردم در تنش آبی حادث شود.
فرماندار اهر افزود: اگر مدیران شهرستان به درستی در حوزه وظایف و در حیطه عملکرد عمل کنند و در انجام امورات محوله مسئولیت داشته باشند قطعاً مشکلات مردم حل می‌شود.
غنی‌زاده افزود: برداشت بدون برنامه آب از سد ستارخان موجب شده است سطح آب به مقدار قابل توجهی پایین بیاید و با بحران و کمبود آب در این سد مواجه هستیم.
وی بر لزوم مقابله با اضافه برداشت از منابع آب تأکید کرد و گفت: اصل مساوات باید در تخصیص منابع آب مراعات شود و مطابق قانون نباید اجازه دهیم تا افراد سودجو با تغییر سیستم آبیاری موجب تضییع حقوق آحاد جامعه شوند.
وی گفت: اصلاح الگوی کشت محصولات کشاورزی و ترویج کشت محصولاتی که به آب کمتری نیازمند هستند در اولویت است.
غنی‌زاده بر لزوم انسداد ۱۵۰ حلقه چاه غیرمجاز شناسایی شده از سوی مدیریت امور آب اهر تأکید کرد.
توسعه باغات در اهر ممنوع است
علی نجفی سرپرست جهاد کشاورزی اهر نیز با بیان اینکه بخش کشاورزی شهرستان اهر امسال با تأمین آب کمتر از ۵۰ درصد باید مدیریت شود، اظهار داشت: جهاد کشاورزی برای تأمین آب ۱۲۰۰ هکتار از باغات قطره‌ای در پایاب سد ستارخان تعهد دارد و برای تأمین نیاز آبی باغات قطره‌ای نیازمند ۶ میلیون مترمکعب آب هستیم و برای ۱۵۰۰ هکتار باغات تراس رودخانه اهرچایی ۲.۵ میلیون مترمکعب نیاز آبی داریم.
سرپرست جهاد کشاورزی اهر از ممنوعیت توسعه باغات به دلیل کم‌آبی و کشت محصولات کشاورزی پُرمصرف آب در این شهرستان خبر داد و افزود: آب قابل تخصیص به بخش کشاورزی هرچند کافی نیست، اما مجبوریم تا با کم‌آبی دست و پنجه نرم کنیم.
وی با اشاره به خسارت سرمازدگی به ۶۰ درصد باغات بر اثر بارش برف در روزهای نخست سال‌جاری گفت: از ابتدای سال‌جاری ۳۷۵ میلیارد تومان بر اثر سرمازدگی به باغات و اراضی کشاورزی شهرستان اهر خسارت وارد کرده است.
نجفی تأکید کرد: هرگونه توسعه باغات و احداث خانه‌باغ ممنوع است و هر کسی اقدام به توسعه غیرمجاز باغات و احداث خانه‌باغ کند، جهاد کشاورزی با دستور مقام قضائی نسبت به تخریب اقدام می‌کند.
کاهش ۳۳ درصدی منابع آبی شهرستان اهر
ابراهیم محمدی آیدین‌لو مدیر امور آب اهر نیز با اشاره به اینکه هدررفت آب در شبکه انتقال از سد ستارخان تا تصفیه‌خانه آب شرب اهر زیاد است، اظهار داشت: مدیریت آب و فاضلاب اهر بخشی از نشتی آب خط انتقال را بازسازی کرده و انتظار داریم برای بازسازی مابقی شبکه انتقال آب نیز اقدام کند. این در حالی است که در یک مورد نشتی ۷۰ لیتر در ثانیه تلفات منابع آب داشتیم که مرمت شد.
مدیر امور آب اهر افزود: اختلاف ارقام کنتور آب خروجی سد ستارخان با ورودی تصفیه‌خانه آب شرب بسیار بالا بود و طبق همکاری با مدیریت آب و فاضلاب؛ مقرر شده تا منشأ نشتی آب را در خط انتقال شناسایی و نسبت به جلوگیری از هدررفت منابع آبی اقدام کنند.
وی با بیان اینکه برای تقسیم منابع آب موجود در سد ستارخان بین بخش‌های کشاورزی، شرب و صنعت سه سناریو در نظر گرفته شده است، گفت: در حال حاضر نزدیک به ۱۱ میلیون مترمکعب آب قابل تخصیص به بخش کشاورزی داریم، در حالی که نیاز آبی بخش کشاورزی با ۲۹ میلیون مترمکعب مرتفع می‌شود.
محمدی تصریح کرد: سال گذشته همین زمان ۳۹ میلیون مترمکعب آب قابل استفاده در سد ستارخان داشتیم ولی اکنون ۲۶ میلیون مترمکعب آب برای استفاده در بخش‌های کشاورزی، شرب، صنعت و محیط زیست در مخزن سد ستارخان داریم که به عبارتی منابع آبی شهرستان اهر نسبت به سال گذشته ۳۳ درصد کاهش یافته است.
مدیر امور آب اهر با ذکر اینکه ۱۲ میلیون مترمکعب آب برای بخش شرب و ۵ میلیون مترمکعب برای بخش صنعت قابل تخصیص است، اظهار کرد: مدیریت امور آب و سد ستارخان بدون تصویب شورای حفاظت از منابع آب رهاسازی نمی‌شود، بلکه در این زمینه به نظرات و تصمیمات اعضای این شورا تمکین می‌کنیم.
وی از شناسایی ۲۶ فقره انشعاب آب غیرمجاز شهرداری اهر خبر داد و گفت: استفاده شهرداری اهر از آب شرب برای آبیاری فضای سبز با انشعابات غیرمجاز نگران‌کننده است، در حالی که وضعیت منابع آبی شهرستان مطلوب نیست و بر اساس آمار مدیریت آب و فاضلاب؛ شهرداری اهر با ۲۶ فقره انشعاب آب غیرمجاز اقدام به آبیاری فضای سبز می‌کند، اما ظاهراً علاقه‌ای به استفاده از چاه‌های آب تحت اختیار ندارند.
محمدی آیدین‌لو از کاهش ۶ درصدی ورودی آب به مخزن سد ستارخان نسبت به سال گذشته خبر داد و یادآور شد: امسال در مقایسه با سال گذشته میزان بارندگی ۱۹ میلی‌متر کاهش یافته و به تبع آن ورودی آب به مخزن سد ستارخان کاهش ۶ درصدی را نشان می‌دهد.
دستگاه قضائی با برداشت‌های غیرمجاز آب و چاه‌های بدون مجوز برخورد می‌کند
حجت‌الاسلام محمدعلی نظری نیز اظهار داشت: فروش محصولات کشاورزی همچون سیب که سالانه میلیون‌ها مترمکعب آب مصرف می‌کند نه تنها برای کشاورزان منافع اقتصادی ندارد بلکه منابع آبی را نیز هدر می‌دهد لذا باید برنامه‌ای اتخاذ شود تا کشاورزان بتوانند محصولات را به فروش برسانند و از طرفی منابع آب هم به هدر نرود.
رئیس دادگستری اهر با اشاره به اینکه بیشترین منابع آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و نتیجه آن هم به دپوی سیب در کنار جاده‌ها است، افزود: متأسفانه اراضی زراعی کشت گندم با قطعه‌بندی زمین‌ها به باغات تبدیل می‌شوند، در حالی که با تغییر کاربری اراضی علاوه بر اینکه تولید گندم کاهش می‌یابد از طرفی هم فشار می‌آورند تا آب باغات غیرمجاز را تأمین کنیم.
وی با انتقاد از توسعه غیرمجاز باغات در شهرستان اهر گفت: باغات غیرمجاز همواره برای دستگاه‌های ذی‌ربط دردساز است، اگر منابع آب به باغات غیرمجاز تخصیص یابد در حق دیگران اجحاف می‌شود و اگر آب تخصیص داده نشود امور آب و جهاد کشاورزی تحت فشارهای بیرونی قرار می‌گیرند، با این حال دادستان اهر با قاطعیت در مقابل توسعه غیرمجاز باغات ایستاده است.
حجت‌الاسلام نظری بابیان اینکه وضعیت منابع آب اهر خوب نیست، لذا بایستی به‌گونه‌ای مدیریت شود تا بتوانیم با منابع آبی محدود؛ سال آبی را به پایان برسانیم ابراز داشت: رهاسازی آب سد ستارخان تنها با مصوبه شورای حفاظت از منابع آب امکان‌پذیر است، اگر فشار آوردند که آب سد ستارخان را رهاسازی کنید نباید تمکین کنیم، سال گذشته از نهادهای بالادستی فشار آوردند تا آب رهاسازی شود که نهایتاً آب رهاسازی شد ولی به مقصد نرسید.
رئیس دادگستری اهر بر لزوم بهسازی بستر رودخانه اهرچایی جهت جلوگیری از هدررفت منابع آبی و تسهیل در رسیدن آب به پایاب سد ستارخان تأکید کرد و یادآور شد: خطوط انتقال آب سد ستارخان به پایاب باید ساماندهی شود تا از هدررفت منابع آبی جلوگیری کنیم و اگر مانع توسعه باغات نشویم بر بحران کم‌آبی افزوده می‌شود.
وی با ذکر اینکه پرونده‌های مربوط به حوزه امور آب و منابع طبیعی در شعبه ویژه دستگاه قضائی شهرستان اهر رسیدگی می‌شود، بیان کرد: دستگاه قضائی اهر با هرگونه برداشت‌های غیرمجاز از منابع آبی برخورد می‌کند. از طرفی هم امور آب موظف است تا چاه‌های غیرمجاز و بدون پروانه را برای تشکیل پرونده و انسداد به دستگاه قضائی گزارش دهد.
نظری گفت: رؤسای ادارات در قبال عدم گزارش اقدامات خلاف قانون و تخلفات در تمامی حوزه‌ها مسئول هستند و اگر تخلفات را گزارش ندهید دادستان می‌تواند علیه مدیران اعلام جُرم کند و ترک فعل محسوب می‌شود. تغییر کاربری مراتع نمونه‌ی عینی ترک فعل و کم‌کاری مسئولان مربوطه است که مقابل تصرف یا تغییر کاربری منابع طبیعی سکوت کرده‌اند.
رئیس دادگستری اهر با تأکید بر اینکه دستگاه قضائی با برداشت‌های غیرمجاز از منابع آبی و چاه‌های غیرمجاز برخورد قانونی می‌کند، خاطرنشان کرد: دستگاه قضائی برای اینکه منابع آب به‌صورت عادلانه به دست مردم برسد مقابل افراد سودجو خواهد ایستاد.
سرانه روزانه مصرف آب هر شهروند اهری ۲۸۰ لیتر
مرتضی فریان رئیس اداره بهره‌برداری و نگهداری از سد ستارخان نیز با اشاره به اینکه ۱۱۸۸ حلقه چاه در شهرستان‌های اهر و هوراند وجود دارد، اظهار داشت: این چاه‌های آب دارای مجوز هستند و سالانه می‌توانند ۳۱ میلیون مترمکعب آب برداشت کنند و در یک‌سال اخیر ۱۰۵ حلقه چاه غیرمجاز شناسایی و ۶۷ حلقه از چاه‌های غیرمجاز مسدود شده است. که نهایتاً با انسداد این چاه‌ها؛ از برداشت ۷۱۴ هزار مترمکعب جلوگیری شده است.
رئیس اداره بهره‌برداری و نگهداری از سد ستارخان از آزادسازی ۱۲ کیلومتر از حریم و بستر رودخانه‌های اهر از تصرفات غیرقانونی خبر داد، یادآور شد: در حدود ۳۰ هکتار معادل ۱۲ کیلومتر از حریم و بستر رودخانه‌ها که به تصرف افراد درآمده بود با همکاری دستگاه قضائی و نیروی انتظامی آزادسازی شد.
وی بابیان اینکه مخزن سد ستارخان برای ذخیره‌سازی ۱۲۰ میلیون مترمکعب آب طراحی شده است، گفت: در حالت خوشبینانه انتظار می‌رفت سد ستارخان ۹۲ میلیون مترمکعب آب را ذخیره کند و پس از مطالعات دانشگاه تهران در سال ۸۵؛ اعلام کردند که سالانه می‌توان ۵۳ میلیون مترمکعب آب در سد ستارخان ذخیره‌سازی کنیم.
فریان ادامه داد: با بررسی آب تخصیص یافته به بخش‌های مختلف از مخزن سد ستارخان طی سال‌های گذشته؛ ۶۲ درصد به بخش کشاورزی، ۱۸ درصد به بخش شرب، ۷ درصد برای بخش صنعت، ۹ درصد تبخیر و ۴ درصد به محیط زیست تخصیص یافته است. امسال نیز آب مخزن سد ستارخان نسبت به سال گذشته کاهش ۳۳ درصدی دارد.
رئیس اداره بهره‌برداری و نگهداری از سد ستارخان از افزایش ۴ درصدی مصرف آب شرب نسبت به سال گذشته خبر داد و افزود: همچنین در بخش صنعت ۵ درصد نسبت به سال گذشته مصرف آب را کاهش داده است.
وی با ذکر اینکه پیش‌بینی کرده‌ایم تا پایان سال آبی، ۱۱.۵ میلیون مترمکعب آب به بخش کشاورزی شهرستان اهر تحویل دهیم، گفت: اگر ساده‌تر بگوییم امسال منابع آبی شهرستان اهر در مقایسه با سال گذشته حدود ۵۰ درصد کاهش را نشان می‌دهد و اگر مردم همکاری نکنند قطعاً در تقسیم منابع آبی با مشکل مواجه می‌شویم.
فریان با اشاره به افزایش بیش از حد الگوی مصرف آب در شهرستان اهر ابراز داشت: الگوی مصرف آب به ازای هر نفر ۱۸۰ لیتر در روز بوده اما در شهرستان اهر الگوی مصرف روزانه آب ۲۸۰ لیتر به ازای هر شهروند اهری است.
رئیس اداره بهره‌برداری و نگهداری از سد ستارخان بر لزوم فرهنگ‌سازی رعایت الگوی مصرف آب و برخورد قاطع با کسانی که الگوی مصرف را رعایت نمی‌کنند تأکید کرد و گفت: ممانعت از آبیاری فضای سبز شهری با آب شرب، جلوگیری از توسعه بی‌رویه‌ی باغات در شهرستان و بازسازی شبکه توزیع آب شرب از جمله انتظاراتی که از دستگاه‌های مربوطه در زمینه مدیریت منابع آب داریم.
شناسایی ۳۵۰ انشعاب غیرمجاز آب در اهر
علی جعفرپور مدیر آب و فاضلاب اهر با بیان اینکه روزانه ۲۶ تا ۳۰ هزار مترمکعب آب در بخش شرب شهرستان اهر مصرف می‌شود، اظهار داشت: آن‌طور در آمارها گفته شد، ۱۸ درصد از مجموع منابع آبی شهرستان متعلق به بخش شرب است و متأسفانه به دلیل فرسودگی شبکه آب؛ ۳۰ درصد از منابع آبی تلف می‌شود.
مدیر آب و فاضلاب اهر از بازسازی ۸ کیلومتر از شبکه فرسوده توزیع آب شرب خبر داد و افزود: در سال گذشته ۳ کیلومتر از شبکه توزیع آب شرب اهر بازسازی شده و امسال نیز بازسازی شبکه فرسوده آب شرب اهر ادامه خواهد یافت.
وی با بیان اینکه ۲۹ فقره انشعاب غیرمجاز شهرداری اهر را شناسایی کرده‌ایم، گفت: تابه‌حال ۱۰ فقره از انشعابات غیرمجاز شهرداری اهر که با آب شرب اقدام به آبیاری فضای سبز می‌کردند را مسدود کردیم و مابقی انشعابات غیرمجاز شهرداری اهر هنوز فعال است.
جعفرپور تصریح کرد: از مجموع ۱۱ حلقه چاه در اختیار مدیریت آب و فاضلاب اهر، ۵ حلقه چاه با ظرفیت ۷۰ الی ۱۰۰ لیتر در ثانیه آماده تأمین آب شرب است و در مواقع بحرانی تنها ۳۰ درصد نیاز روزانه مصرف آب شرب شهروندان اهری از طریق این چاه‌ها قابل تأمین است.
مدیر آب و فاضلاب اهر از شناسایی ۳۵۰ مورد انشعابات غیرمجاز در شهر اهر خبر داد و بیان کرد: با حمایت دستگاه قضائی نزدیک به ۳۵۰ فقره انشعاب غیرمجاز در شهر اهر شناسایی و اقدام به انسداد و جریمه کرده‌ایم.
وی با تأکید بر اینکه احداث فاز دو تصفیه‌خانه فاضلاب شهری اهر به اعتبار ۳۰۰ میلیارد تومانی نیازمند است، اظهار کرد: در قانون پیش‌بینی شده تا از طریق فروش پساب تصفیه‌خانه فاضلاب برای طرح‌های توسعه هزینه شود، تصفیه‌خانه فاضلاب شهری اهر نزدیک به ۹ میلیون مترمکعب خروجی پساب دارد و تابه‌حال معادن انجرد، زگلیک و گاودل برای خرید پساب تصفیه‌خانه فاضلاب اعلام آمادگی کرده‌اند و طبق نرخ‌گذاری سازمان آب و فاضلاب کشور؛ می‌توانیم با فروش پساب خروجی تصفیه‌خانه فاضلاب به معادن؛ ۲۰ تا ۲۵ میلیارد تومان درآمد حاصل کنیم.
شهرستان اهر یکی از مناطق اصلی تولید محصولات دامداری و کشاورزی است و اگر شرایط بی آبی در این شهرستان تداوم پیدا کند خسارت‌های جبران ناپذیری به امنیت غذایی استان آذربایجان شرقی وارد خواهد کرد.
