یازاکو؛ غفور امامی‌زاده خیاوی – چند روز پیش بود که صدای انفجار مهیب معدن مس و طلا موجب ترس و وحشت شدید مردم روستاهای اطراف معدن شد. موج انفجار شیشه‌های منازل و مغازه‌ها را شکست و مردم وحشتزده را با پای برهنه و بدون کفش روانه کوچه و خیابانها کرد.
مردم ترسان و پرسان فقط دنبال پاسخ یک پرسش بودند: چه اتفاقی افتاده است؟ اما نیازی به جستجو نبود؛ پاسخ خود به صورت ستون عظیم و حجیم دودی که به هوا بلند شده بود به سوی آنها حرکت می‌کرد و جای تمامی علامت سوالها را با ریزگردها و ذرات معلق گرد و خاکی که هر دم افزون‌تر می‌شد، به آرامی پر می‌کرد. و چقدر این صحنه شبیه تصویر آن غول افسانه‌ای بود که در قصه‌های عامیانه از داخل کوزه سر برمی‌آورد و همه چیز و همه کس را می‌ترساند.
سهم مردم منطقه کجاست؟
تاکنون هیچ گزارش رسمی و آماری از عملکرد این شرکت(شرکتهای) خصوصی که چند گاهی است به اکتشاف معدن مس و طلای مشکین شهر مشغول است، از طرف مسئولان شهری و استانی به مردم ارائه نشده است. انگار که قرار نباشد مردم منطقه، که صاحبان اصلی این سرمایه‌های خدادادی و طبیعی هستند، از چند و چون ماجرا باخبر شوند. بر اساس قانون برنامه ششم و قانون معادن، روستاهای معدنی در کشور باید از عواید استخراج معدن برخوردار شوند و سهم یک درصدی از محل فروش معادن باید برای توسعه و کمک به زیرساخت‌های این روستاها و شهرها اختصاص پیدا کند. بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری در معادن باید سهم دولت و ملت را پرداخت کند. ما با سهم دولت کاری نداریم که به احتمال زیاد این سهم تاکنون پرداخت شده است، اما سهم مردم منطقه همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. عواید ناشی از فروش این مواد معدنی گرانبها تاکنون صرف چه اموراتی شده است؟ این شرکت تاکنون چه میزان از این مواد معدنی را برداشت نموده است، و سهم مردم منطقه به عدد و رقم چقدر می‌شود؟
اثرات زیست محیطی فعالیتهای این شرکت اینکه فقط سهم مردم از وجود معادن، آلودگی و مشکلات زیست‌محیطی باشد به هیچ وجه من الوجوه و با هیچ مقیاس و معیاری پذیرفتنی نیست. کوه‌های تخریب‌شده، زهکشی مواد معدنی و تزریق مواد آلاینده و سمی به بستر رودخانه‌ها و سفره‌های زیرزمینی آب، تاثیرات منفی بر کیفیت خاک و فرسایش آن (بخش عظیمی از باطله‌های معدنی در حواشی این معدن دفن می‌شوند)، آلودگی‌های مهیب صوتی، تاثیرات زیانبار بر سلامتی جسمی و روانی انسان‌ها، انتشار گازهای گلخانه‌ای، تاثیرات غیر قابل جبران بر حیات وحش و پوشش گیاهی منطقه، پخش ریزگردها و ذرات معلق در هوا که اثرات زیان باری بر کشاورزی منطقه و اکوسیستم طبیعی منطقه دارد و… تنها سهم مردم منطقه از فعالیتهای این معدن تا به حال بوده است. این شرکت از منابع طبیعی و زیر ساخت‌های منطقه استفاده می‌کند بدون اینکه هیچ بهایی در مقابل آن پرداخت کند: از منابع آب شیرین (با وجود اینکه در منطقه کمبود آب وجود دارد) تا کوه‌های مشحون از منابع طبیعی گرانقیمت، از امنیت راه‌های مواصلاتی تا نیروی کار ارزان قیمت، از هوای پاک تا خاک‌های حاصلخیزی که به ثمن بخس از مردم فقیر منطقه خریداری شده است و….
چه کسانی بر فعالیتهای این معدن نظارت می‌کنند؟ یکی از مهمترین عوامل بازدارنده در کنترل میزان تخریب فعالیتهای این معدن می‌تواند بازرسی پویا و پیگیر نهادها و سازمان‌های دولتی ذیربط باشد. اما آیا مسئولین محلی و دولتی از انجام بهینه و اصولی فعالیتهای این معدن اطمینان حاصل کرده‌اند و یا سیستم گزارش‌گیری پویا و مستمری برای آن در نظر گرفته‌اند؟ آیا تاکنون برنامه‌ای برای بازسازی ذخایر طبیعی این منطقه ارائه نموده‌اند؟ برای مدیریت باطله‌ها که بیشترین تأثیر منفی را بر اکوسیستم منطقه دارد چه تدبیری اندیشیده‌اند؟ فعالیتهای این معدن در این مدت زمان محدودی که از فعالیتهای آن می‌گذرد، موجب نگرانی شدید ساکنان منطقه شده است، اگر مسئولان اکتشاف این معدن به وظیفه ذاتی و قانونی خود مبنی بر رعایت الزامات زیست محیطی و پایبندی به حقوق انسانی و مادی مردم منطقه عمل نکنند، این امر به نارضایتی و خشم بیشتر مردم منطقه دامن خواهد زد، امری که قدر مسلم هیچکس خواهان آن نیست و می‌توان گفت که حکم بازی دو سر باخت را برای آنان خواهد داشت. انتظار می‌رود که نماینده مشکین شهر، خود راسا از طرف مردم محروم منطقه وارد گود شده و با صدای رسا مبادرت به احصاء و احقاق حقوق پایمال شده مردم محروم منطقه بنماید. همچنین گزارشی در مورد عملکرد این شرکت ارائه دهد، تا مردم در جریان چند و چون فعالیتهای آن قرار بگیرند، انتظاری که بدون شک جزو حقوق اولیه این مردم محسوب می‌شود. مردم منتظر پاسخگویی مسئولین مربوطه هستند
