به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از روزنامه سازندگی، روز دوشنبه سوم مرداد ماه، رئیس پژوهشکده علوم زمین سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی گفته که احتمالا دیگر دریاچه ارومیه احیا نخواهد شد. او گفته از زمانی که زمزمه‌های خشک شدن دریاچه ارومیه به گوش می‌رسید با مسئولان وزارت نیرو دیدار کرده و گفته که «اگر روند عدم تخصیص حقابه دریاچه ارومیه ادامه یابد، این حوضه تبدیل به پلایا و بعد از آن خشک خواهد شد که در آن زمان مسئولان وزارت نیرو با این گفته موافق نبودند و تاکید داشتند که خشک شدن دریاچه ارومیه به دلیل تغییر اقلیم است و عوامل انسانی و سدسازی و عدم تخصیص حقابه در خشک شدن این دریاچه نقش کمتری دارد». او با تاکید بر اینکه آنچه که موجب نابودی دریاچه ارومیه شد، مدیریت ناکارآمد در بخش منابع آب است، گفته که «ما از زیرزمین آب‌های زیرزمینی را استخراج کردیم به گونه‌ای که چشمه‌هایی که وارد این دریاچه می‌شدند خشک و بی‌رمق شدند و از روی زمین نیز حقابه این دریاچه را ندادیم».
او معتقد است «آنچه که آب‌های سطحی دریاچه ارومیه را تامین می‌کند، تنها محدود به آب‌های سطحی و رودخانه‌ها نمی‌شود بلکه آب‌های زیرزمینی در آن نقش دارد که در حال حاضر به آن نمی‌رسد؛ از این رو از سال ۹۰ این دریاچه تبدیل به پلایا شد». او در این باره توضیح داده که؛ زمانی که محیطی تبدیل به پلایا می‌شود به نظر من نمی.توان به شرایط قبل بازگرداند؛ چراکه محیط رسوبی، تغییر کرده و ما برای دریاچه ارومیه شرایطی را فراهم کردیم که برگشت‌ناپذیر است و زمان زیادی را می‌طلبد تا به تراز اکولوژی قبل بازگردد. در حال حاضر باید برای این دریاچه به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که از محیط پلایایی به سمت بیابانی شدن نرود، در غیر این صورت اثری از این دریاچه باقی نخواهد ماند.
فهرست
افت شدید تراز آب دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه به عنوان یکی از بزرگ‌ترین دریاچه‌های شور جهان که در چند سال اخیر شاهد کم‌آبی و خشکی تدریجی بوده در آستانه خشک شدن کامل قرار دارد.
غلامرضا نوری‌قزلجه، نماینده مردم بستان‌آباد در آذربایجان شرقی و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس اعلام کرده بود که عدم مدیریت صحیح توسط دولت‌های مختلف قبل و بعد از انقلاب ۱۳۵۷ شرایط این دریاچه را بحرانی کرده است. او با بیان اینکه جمعیت حوضه آبریز دریاچه ارومیه در عرض ۵۰ یا ۶۰ سال گذشته سه برابر و تولیدات کشاورزی بیش از چهار برابر رشد داشته، افزود: طبیعی است که این جمعیت و این تولیدات نیاز به استفاده از آب دارند و دریاچه را دچار مشکل می‌کنند. همچنین گرمای زمین، تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌ها نیز در به وجود آمدن شرایط فعلی بی‌تاثیر نبوده است. روند خشک شدن دریاچه ارومیه از اواخر دهه ۷۰ شمسی آغاز شده و طی سال‌های اخیر شتاب بیشتری گرفته است. مدیرکل مدیریت بحران آذربایجان غربی نیز سال پیش اعلام کرد که اکنون ۹۵ درصد از آب دریاچه خشک شده است. کارشناسان و فعالان محیط زیست از سال‌ها قبل نسبت به روند خشک شدن دریاچه ارومیه و احتمال وقوع توفان نمکی که زندگی میلیون‌ها نفر را تهدید می‌کند، هشدار می‌دهند. دریاچه ارومیه میان دو استان آذربایجان شرقی و غربی قرار داشته و سواحل آن در سال‌های نه چندان دور تا نزدیکی‌های تبریز از جمله شهر شرفخانه نیز ادامه داشته اما آب آن در طول سه دهه اخیر عقب‌نشینی کرده و اکنون عمیق‌ترین قسمت‌های دریاچه نیز خشک شده و میلیون‌ها تن نمک باقی مانده است.
عیسی کلانتری، رئیس پیشین سازمان حفاظت محیط زیست، اخیراً با فاجعه‌بار خواندن وضعیت دریاچه ارومیه اعلام کرد که در صورت خشکی کامل و شروع توفان‌های نمکی مردم تبریز باید به مرور این شهر را تخلیه کنند. چون بیش از ۱۰ سال توان تحمل غبار نمکی را نخواهند داشت.
کاهش ۸۸ درصد حجم آب فقط در ۹ سال! همچنین ناسا در سال ۲۰۱۵ گزارشی داد که بر مبنای آن برآوردهای حاصل از تصاویر ماهواره‌ای نشان داد که دریاچه بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۵ یعنی در طول عمر دولت احمدی‌نژاد حدود ۸۸ درصد از وسعت خود را از دست داده است. در سال ۲۰۱۶ ساینتیفیک امریکن مصاحبه‌ای را با حسین آخانی، گیاه‌شناس ایرانی منتشر کرد که تغییراتی را که طی سال‌ها در بازدید از دریاچه دیده بود، توصیف می‌کرد. آخانی در سال ۱۳۶۶ برای اولین بار برای انجام مطالعات در حوزه آب‌های شور از دریاچه ارومیه بازدید کرد. بعدها وقتی از او پرسیده شد که دریاچه در حال کوچک شدن است، وی پاسخ داد: «در سال ۲۰۰۱ وقتی برای جمع‌آوری گیاهان از قسمت شمال شرقی دریاچه بازدید کردم، دیدم که دریاچه در حال عقب‌نشینی است و مناطق زیادی وجود دارد که نمک‌های دریاچه در معرض دید قرار گرفته است. با آنچه در سال ۱۹۸۷ دیدم کاملاً متفاوت بود.»
با وجود وعده‌های دولتی فراوان در طول این سال‌ها، دریاچه ارومیه به کوچک شدن خود ادامه داده و امروزه به سختی به ویژگی‌های یک دریاچه شباهت دارد! از بین رفتن کامل این دریاچه از بسیاری جهات غم‌انگیز خواهد بود؛ مرگ و مهاجرت فلامینگوهایی که از سخت‌پوستان دریاچه تغذیه می‌کنند تا از بین رفتن تالاب‌های متنوع زیستی و آسیب به کشاورزی در حوضه آبریز منطقه. علاوه بر این، پوسته معدنی و رسوبات کف دریاچه نه تنها حاوی نمک بلکه حاوی فلزات سمی سنگین مورد استفاده در صنعت و مواد سمی کشاورزی است. از آنجایی که بستر دریاچه در معرض دید و خشک شدن قرار گرفته، این فلزات مسموم ممکن است در هوا بخار شوند و خطری برای محیط زیست و مردم ایجاد کنند.
در پاسخ به کوچک شدن این منبع ارزشمند، کمیته ملی احیای دریاچه ارومیه (ULRNC) در سال ۲۰۱۳ به منظور مطالعه و تامین بودجه پاسخ به کاهش هدر رفت آب و تلاش برای بازگرداندن حداقل مقداری آب به دریاچه تاسیس شد. این کمیته در سال ۱۳۹۵ بیش از ۸۰ طرح را در حوزه حوضه تصویب کرد که از جمله آنها می‌توان به رهاسازی آب از سدها و ایجاد کانالی برای ورود آب به ارومیه اشاره کرد. در اواسط فوریه ۲۰۲۳ پروژه‌ای با تاخیر طولانی که برای هدایت آب از سد کانی سیب در استان آذربایجان غربی طراحی شده بود، سرانجام انتقال آب را آغاز کرد. این پروژه شامل یک تونل به طول ۴۰ کیلومتر و کانالی به طول ۱۷ کیلومتر است و وعده می‌دهد که حداقل آب کمی به دریاچه در حال خشک شدن ارومیه بیاورد.
بر اساس جدیدترین آمارها، ماهواره ترا ناسا دو تصویر واقعی از دریاچه ارومیه به دست آورد، یکی در ۲۹ مارس ۲۰۳۳ و دیگری در ۱۴ آوریل ۲۰۰۱، این دو تصویر نشان می‌دهد که دریاچه با چه وضعیت دراماتیکی روبه‌رو است به طوری که دیگر تقریباً خشک شده است. در مرکز هر تصویر یک ناحیه گرد تیره وجود دارد. این یک آتشفشان غیر فعال است. زمانی دریاچه ارومیه به طور کامل آتشفشان را احاطه کرده بود به طوری که بازدیدکنندگان برای رسیدن به آن مجبور بودند سوار قایق شوند. حتی در دومین تصویر (۲۰۰۱) آب‌ها به طور چشمگیری فروکش کرده بودند که هر توریستی به راحتی بدون خیس شدن کفش‌هایش به آتشفشان دسترسی پیدا می‌کرد.
بعید می‌دانم احیا شود!
آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، کاهش برداشت آب از دریاچه از جمله مهم‌ترین اقداماتی است که دولت‌ها باید انجام دهند. محمد درویش، کارشناس محیط زیست در این باره به «سازندگی» می‌گوید: دولت باید برداشت آب از دریاچه را برای مصارف کشاورزی و صنعتی کاهش دهد. به اضافه آنکه باید جلوی آلودگی آب دریاچه را توسط پساب‌های صنعتی و کشاورزی می‌گرفت. همچنین دولت باید مردم را در مورد اهمیت دریاچه ارومیه و خطرات خشک شدن آن آموزش می‌داد، شاید این اقدام سبب می‌شد تا برخی از حفر چاه‌های غیر مجاز به طور جد خودداری کنند. با انجام این اقدامات می‌توانستیم امیدوار باشیم که از خشک شدن دریاچه ارومیه جلوگیری خواهد شد و این دریاچه را به یک اکوسیستم سالم و پایدار تبدیل کرد اما با شرایط فعلی و نوع مدیریت، بنده هم بعید می‌دانم که دریاچه احیا شود!
آب بستن به دریاچه خیانت است
همزمان پروفسور کردوانی نیز در تایید خشک شدن قطعی دریاچه ارومیه می‌گوید: پس از انقلاب گفتند، کشاورزی را توسعه بدهیم تا وایستگی به کشاورزی نداشته باشیم. پس شروع کردند. آب را از رودخانه‌ها گرفتن و چاه زدن. این اتفاق یواش یواش نیفتاد؛ چون عشق مدیران شد صنعت، شهرها توسعه پیدا کرد. بعد قانونی گذاردند و اولویت آب را به شرب دادند. یعنی به شهر. برای آب شرب سد ساختند. بعد آب را دادند به شرب و صنعت. جمعیت زیاد شد و شهر توسعه پیدا کرد. من بارها گفته‌ام، وقتی می‌خواهید جایی را نابود کنید حتماً به آن آب بدهید. وقتی ببینند آب دارند، مصرف می‌کنند. فقط هم به شهر می‌دهند. خب معلوم است آب بعد از این همه سال کم می‌آید. اما درباره دریاچه ارومیه؛ تازه ۱۴ سال پیش متوجه شدند که آب دریاچه کم می‌شود. یک سوال می‌پرسم؛ چند وقت است که شما از کم‌آبی در همه زمینه‌ها خبر دارید؟
او می‌گوید: در اطراف دریاچه ارومیه فقط ۴ هزار چاه باید وجود داشته باشد نه ۲۴ هزار تا. بعد از این گفتند اقلا یک سال در چاه‌ها را ببندیم تا آب دریاچه از زیر کشیده نشود. فکر نمی‌کنند ۲۴ هزار حلقه چاه را اگر ببندند، چه بلایی سر کشاورزی می‌آید.
تازه اگر در این چاه‌ها را ببندید، دریاچه احیا نمی‌شود. بعضی جاها تا ۹۰ متر رفته پایین سطح آب. سال گذشته سمینار گذاشتند و از خارج هم دعوت کردند. گفتند وزارت نیرو گزارش بدهد؛ گفتند بارندگی دریاچه داشته کم شده، آب سطحی هم به دریاچه نمی‌رسد چون سد ساختیم. گفتند چرا؟ گفتند چون برای شرب و کشاورزی می‌دهیم. گفتند آب زیرزمینی هم ندارد و جهت برعکس شده؛ از حوضه آبریز دیگر آبی به دریاچه نمی‌ریزد و از دریاچه آب به سمت اطراف می‌رود. از بس چاه زده‌اند، آب زیر زمینی برعکس می‌رود. زیر دریاچه سوراخ است. به همین دلیل آب بستن به دریاچه ارومیه خیانت است.
