به گزارش پایگاه خبری یاز اکو، حجت‌الاسلام علیانصب در این برنامه اظهار کرد: اگر بخواهیم نقش آذربایجان و تبریز را در مشروطه در نظر بگیریم، ابتدا باید ماهیت تبریز در مشروطه را چون لایه‌ای در نظر بگیریم چراکه تاریخ مشروطه تاریخی سیری ناپذیر است و با ورق کردن آن، لایه و سوالات جدید ایجاد می‌شود.
وی ادامه داد: ماهیت جنبش مشروطه، جنبش ضد استبدادی بود و مرحوم طباطبایی نامه‌ای در این زمینه دارد که اوج استبداد را در آن دوره را نشان می‌دهد، او گفته است “پارسال دخترهای قوچانی را در عوض ۳ سیره گندم گرفته و به ترکمن‌ها و عشق آباد فروختند و عن قریب این مملکت جزو ممالک خارجه خواهد شد و راضی نشوید این اتفاق در دوران شما بیافتد” و این مقدمه مشروطه و مالکیت ضد استبداد گونه بود.
وی افزود: تاسیس عدالت خانه از تهران توسط سه روحانی آغاز شد اما در تبریز خبری نبود که دو مشکل عمده داشت، رهبرانی که مردم را در تنباکو جمع کرده بودند حضور نداشتند و سه فرقه معروف شیخی که در راس آن ثقهالاسلام، کریم خانی در راس آن سید محمد قره باغی و اصولیون که میرزا کریم امام جمعه در راس آن بود، سایه هم را می‌زدند.
این استادیار دانشگاه تبریز اضافه کرد: شیخیه‌ها به رکن رابعه اعتقاد داشتند، کریم خانی‌ها نیز دسته‌ای از شیخیه‌ها و اصولیون دسته‌ای از روحانیت امروزی بودند.
وی خاطرنشان کرد: روحانیت تبریز سه بخش بودند که به تفاهم نمی‌رسیدند، محمد علی میرزا ولیعهد تبریز بود که تبریز را از کودکی می‌شناخت و روحیه خاصی داشت و هرزه و فریبکار بود و مردم تبریز نتوانستند که بر او چیره شوند و اختلاف او با عین الدوله باعث شد تا سرش گرم جنگ قدرت در تهران شود و در تبریز مردم اعتراض کردند.
وی گفت: این سه دسته روحانی تبریز به دلیل داشتن دشمن مشترک باهم راه می‌آیند و علیه استبداد همراه می‌شوند و در مسجد سم سام جمع شدند و انجمن عدالت طلبان تاسیس شد و با امضای علما به قم و دیگر شهرها نامه فرستادند.
علیانصب افزود: نامه‌ای به مظفرالدین‌شاه فرستادند که لازم است مهاجران به قم دلجویی شوند، مظفرالدین‌شاه نیز شش مرداد ۱۲۸۵ نامه‌ای نوشت که عین الدوله را بر کنار و از علمای تبریز نام برد و گفت مشیرالدوله را به قم می‌فرستم تا از علما دلجویی کند و این گام اول تبریز در مراحل اولیه مشروطه بود.
وی ادامه داد: اما زیر پوست جنبش وزیر خارجه انگلستان گفته بود مراقب باشید مشروطه خواهان با کسانی که تعصب مذهبی را به منظور تعرض به قدرت ترغیب می‌کنند همراه نباشند، آغازگر مشروطه روحانیت بود و سفیر انگستان گفته بود مراقب باشید قشر مذهبی به سمت روحانیت نرود.
وی افزود: تاسیس مجلس شورای اسلامی تصویب شد و تبریزی‌ها مظفرالدین‌شاه را آبجی مظفر نامیدند، او ضعف شخصیتی داشت و دهان بین بود و نام مجلس را به مجلس شورای ملی تغیبر داد و از قم علما به نام شورای اسلامی بازگشته بودند و متوجه شدند نام آن به شورای ملی تغییر داده شده است.
این استاد دانشگاه تبریز اظهار کرد: ۱۴ مرداد فرمان مشروطه صادر شد و دو هفته بعد آن مراسم افتتاح مجلس برگزار شد، مجلس موقتی که برای نوشتن نظام نامه انتخابات بود
و مشروطه از لحاظ برنامه ریزی ضعف فوق‌العاده‌ای داشت و ۱۵ مهر ماه مجلس افتتاح شد که ۶۰ نماینده از تهران رفتند که مجلس را سریعا بازگشایی کنید چراکه نظر شاه سریعتر عوض می‌شود و ۶۰ نماینده در مجلس قانون اساسی را نوشتند.
وی تاکید کرد: ۱۱ دی ماه قانون اساسی را به امضای شاه رسانده و ۱۸ دی شاه فوت کرد و یک ماه بعد نمایندگان تبریز به تهران رفتند، در کشور ما مثلث جنگ تشکیل شد که یک طرف شاه بود و محمد علی شاه گفت مشروطه را پدر تشکیل داده نه من، از طرفی نمایندگان مجلس مدعی این بودند که مشروطه را ما اداره می‌کنیم و دسته دیگر روحانی‌ها که اذعان می‌کردند ما تشکیل دادیم اما از دست ما گرفتند و این سه دسته همدیگر را قبول نمی‌کردند.
وی با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب به جنگ روایت‌ها اشاره کرده‌اند که دوره مشروطه دوره جنگ روایت‌ها بود، گفت: محمد علی شاه با مجلس مخالفت کرد و نمایندگان را برای تاج‌گذاری دعوت نکرد و مجلس جلوی او ایستادگی کرد و بر قرادادهای بین‌المللی نظارت و حقوق پادشاه را کنترل می‌کرد اما مجلس از شاه قدرت بالاتری بود و ۲۱ مرداد شاه به قرآن قسم خورد.
علیانصب تاکید کرد: ۲۴ آذر ماه تبریز نامه همبستگی با نمایندگان نوشت که نظامیان تبریزی اگر دست بر مشروطه‌خواهان بلند کنند، زندگی آنها به تاراج می‌رود و هزار سواره نظام از تبریز راهی تهران شدند اما محمد علی شاه واسطه شده و آنها را برگرداندند.
وی افزود: ۹ اسفند ماه محمد علی شاه ترور شد و مجلس موضع تهمت قرار گرفت و خرداد ۱۲۸۷ محمدعلی شاه به مجلس حمله و انجمن تبریز محمد علی شاه را از سلطنت خلع و ۲ تیر مجلس توسط کرنل لیاخف روسی سرکوب شد.
وی گفت: قیام تبریز به شکل مجاهدان مطرح بوده و آزادی خواهان نبود و مردم تبریز اذان گفته و آنها را رهسپار کردند و محمدعلی شاه ارتش قدرتمندی برای سرکوب آنها فرستاد و از طرفی اختلافات داخلی هم به وخامت وضعیت دامن می‌زد که باعث می‌شد ستارخان به محله امیرخیز برگردد و دو ماه در تبریز مبارزه کند.
این استاد دانشگاه تبریز خاطرنشان کرد: در نهایت انجمن اسلامی اوضاع تبریز را به علمای نجف رساند و فتوا می‌دهند جنگ تبریز جنگ حق بین باطل و محمد علی شاه ظالم است و کسروی در تاریخ مشروطه نوشته آخوندها هم اسلحه به دست گرفته و جنگ می‌کردند و بعد آن همه متحد و حول محور ستارخان جنگ کردند.
وی در پایان گفت: در شیراز، تبریز، اصفهان و رشت چهار حکومت محلی تشکیل شد که همه هماهنگ و علیه دولت مرکزی بودند و وزیر خارجه انگلیس نامه‌ای نوشت که شاه نمی‌تواند تبریز را زیر نظام ببرد و مشروطیت علاج درد مردم است.
