به گزارش پایگاه خبری یازاکو، در حالیکه شعار ” آب مایه حیات است ” در ذهن همگان رسوخ یافته و شاید با تکرار مکرر آن برای برخی به مرور زمان عادی شده و تنها در حد یک جمله باقی است، امروزه با تغییر اقلیم، شرایط آب و هوایی و کاهش میزان بارندگی ها و منابع آبی باید شعار ” آب، خودِ حیات است “را جایگزین آن کرد چرا که تنها با احساس خطر جدی و نزدیک شدن به بحران بی آبی می توان با تمام وجود درک کرد که بدون آب همه زندگی ها تعطیل است.
امروز زمان آن رسیده است که صدای نفس های به شماره افتاده منابع آبی به گوش همه مردم و مسوولان برسد تا تدابیر لازم را برای مدیریت میزان آبهای در دسترس و نزولات آسمانی به بهترین نحو ممکن در بخش های صنعت، کشاورزی، خانگی و دیگر حوزه ها بیندیشند و از بحران فراگیر پیشگیری کنند.
درحالیکه مشکل کمبود بارش ها و برداشت های بی رویه آب از منابع زیرزمینی در همه نقاط کشور با شدت و ضعف وجود دارد زنجان یکی از استانهای پرخطر در این رابطه است به طوریکه به اذعان همه مسوولان استان و متولیان این حوزه کمبود آب، دغدغه و چالش جدی استان است که باید برای مقابله با آن به طور جدی وارد عمل شد.
گفتگوی زیر با اکبر باقری، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای زنجان درباره وضعیت بارندگی های سال آبی جاری و میزان پرشدگی سدهای استان زنجان است..
بارندگی های ثبت شده استان در سال آبی ۱۴۰۳ – ۱۴۰۲ چه میزان است؟
از ابتدای سال آبی جای تاکنون حدود ۲۰۴ میلیمتر بارندگی در استان ثبت شده است که این میزان نسبت به سال قبل حدود ۱۳ درصد و نسبت به متوسط دراز مدت حدود ۱۹ درصد کاهش دارد.
رعایت الگوی مصرف در همه بخش ها ضروری است چراکه بارشهای روی داده در مناطق مختلف کشور و زنجان کمتر از سال قبل و میانگین بلند مدت است و این به معنی فشار بر منابع آبی زیرزمینی است و در صورت بی توجهی به این مهم به خصوص در بخش های پرمصرف مانند کشاورزی مواجهه با بحران کمبود آب دور از انتظار نیست.
کشاورزان و بهره برداران باید با خودداری از کشت های آبی غیرمجاز و انتقال آب به اراضی غیرآبخور اولیه و دیم، این شرکت را در مدیریت منابع محدود آبی یاری کنند.
مالکان چاه های آب نیز از کشت محصولات پر آب، انتقال آب به خارج از محدوده کروکی چاه و آب فروشی خودداری کنند.
کاهش ۱۳ درصدی بارندگی‌ها در زنجان و ضرورت مصرف بهینه آب
هم اکنون پرشدگی سدهای فعال استان چه میزان بوده و نسبت به سال قبل در چه شرایطی است؟
در حال حاضر ۲۴ درصد از حجم مخزن سد تهم زنجان پر شده که میزان ورودی آب به این سد در سال آبی جاری حدود ۲ میلیون مترمکعب است و این میزان در مدت مشابه سال قبل حدود ۶.۵ میلیون مترمکعب بود.
ظرفیت مخزن سد تهم ۸۴ میلیون مترمکعب است و در زمان حاضر حدود ۲۰ درصد از آب شرب مورد نیاز زنجان از سد تهم تامین و بیش از ۸۰ درصد آب شرب از منابع زیرزمینی برداشت می شود.
سد تهم در استان زنجان در ۱۵ کیلومتری شمال غربی شهرستان زنجان و در هشت کیلومتری پائین دست روستای تهم قرار دارد.
میزان پرشدگی سد گلابر نیز در زمان حاضر ۴۳ درصد است و در سال آبی جاری این سد ۲ میلیون مترمکعب ورودی داشته است که این میزان در سال قبل حدود ۲.۵ میلیون مترمکعب بود.
هم اکنون ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار از اراضی روستاهای جوقین، خانجین، خانقاه، ینگی کند الماسی، زرین آباد و گلابر علیا و سفلی از طریق شبکه آبیاری تحت فشار، از آب این سد سیراب می شوند.
تامین بخشی از آب شرب پنج روستا و کارخانه پتروشیمی و آندیا فولاد از سد گلابر میسر خواهد شد.
سد گلابر یکی از چهار سد مهم استان زنجان است که در ۵۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان زنجان، پنج کیلومتری شهرستان ایجرود و سه کیلومتری روستای گلابر بر روی رودخانه سجاسرود واقع شده است و ۸۰ میلیون مترمکعب حجم مخزن آن و میزان اشتغالزایی آن حدود هزار نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم است.
میزان پرشدگی حجم مخزن سد کینه ورس نیز هم اکنون ۳۲ درصد است؛ تاکنون این سد حدود ۲ میلیون مترمکعب ورودی داشته است که این میزان در مدت مشابه سال قبل حدود سه میلیون مترمکعب بود.
سالانه ۶ میلیون مترمکعب از سد کینه ورس برای مصارف تعریف شده از قبیل تامین آب شهرهای ابهر و خرمدره رهاسازی می‌شود. در پایان سال گذشته میزان آب سد کینه ورس در ابهر با ۱۶ میلیون متر مکعب ظرفیت به چهار میلیون متر مکعب کاهش یافت.
سد کینه‌ورس در فاصله ۱۴ کیلومتری جنوب غربی شهرستان ابهر و حدود پنج کیلومتری روستای کینه ورس قرار دارد. این سد بر روی شاخه کینه‌ورس از رود ابهررود که از جنوب به طرف شمال جریان دارد و به دشت تاکستان وارد می‌شود و به منظور ذخیره آب جهت تأمین آب شرب شهر ابهر و همچنین توسعه کشاورزی و باغداری حد فاصل ابهر و تاکستان احداث شده است.
میزان پرشدگی سد تالوار نیز در زمان حاضر ۲۳ درصد است؛ این سد در مجاورت مرز استانهای کردستان، زنجان و همدان واقع شده است و سهم استان زنجان از این سد ۱۰ میلیون متر مکعب آب است که با احداث خط انتقال از این سد، آب شرب پنج شهر و ۱۳۴ روستای شهرستان خدابنده تامین می‌شود. حجم سد تالوار ۵۰۰ میلیون متر مکعب است.
چه اقداماتی برای مدیریت مصرف و منابع آبهای زیر زمینی در استان انجام می شود؟
افت سطح آبهای زیرزمینی در استان نشان دهنده اهمیت توجه به امر مهم و ضروری صرفه جویی و مصرف بهینه آب است چراکه با برداشت های بی رویه از این منابع به طور متوسط سالانه بیش از ۸۰ درصد از سطح آب سفره های زیر زمینی استان افت پیدا می کند.
در زمان حاضر از هفت دشت استان پنج دشت ممنوعه است.
اقداماتی از سوی این شرکت برای افزایش ذخیره سازی و مدیریت مصرف آب، در دست انجام است که مهار سیلاب ها و تغذیه مصنوعی دشت ها و آبخوانها، انسداد چاه‌های غیرمجاز، اصلاح و تعدیل پروانه ها و تجهیز زمین های کشاورزی به سیستم های نوین آبیاری از جمله آنهاست.
اتمام طرحهای نیمه تمام سدسازی از جمله سد “مشمپا ” نیز از اقداماتی است که با جدیت در استان پیگیری می شود. اولویت اصلی تامین آب شرب زنجان سد مشمپاست که این سد هم اکنون ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد که با ورود به مرحله بهره برداری، آب شرب پایدار و مطمئن برای زنجان را تامین خواهد کرد.
سد مشمپا در مطالعات اولیه با ظرفیت ۷۰۰ میلیون مترمکعب هدفگذاری شده بود که این میزان پس از بازنگری به ۳۵۰ میلیون مترمکعب رسید.
غیر از سد مشمپا، جایگزینی برای تامین آب استان وجود ندارد از همین رو مکاتبات مربوط به تکمیل این سد با دستگاه های ذی ربط در مرکز انجام شده است که به زودی مراحل اداری آن به اتمام خواهد رسید.
مصرف آب در بخش های مختلف چه میزان است؟
بیشترین میزان مصرف آب در این استان با ۹۰ درصد مربوط به بخش کشاورزی و ۶ درصد مصرف آب نیز مربوط به بخش شرب و خانگی و چهار درصد مربوط به بخش صنعت است.
در حال حاضر ۹۰ درصد آب شرب در شهرها و روستاها از محل منابع آبهای زیرزمینی تامین می‌شود، همچنین ۱۰۰ درصد کشاورزان و ۹۰ درصد صنعت‌کاران از آبهای زیرزمینی استفاده می‌کنند.
هم اکنون حدود ۶۹ طرح سدسازی در استان زنجان در دست بهره برداری، ساخت و مطالعه قرار دارد که با نگاه ویژه دولت سیزدهم و تخصیص اعتبارات لازم روند تکمیل آنها شتاب و سرعت گرفته است.
امروزه ساخت سدهای مختلف علاوه بر اینکه با هدف مهار آبهای سطحی و مدیریت و استفاده بهینه از این رحمت الهی در بخش های شرب، کشاورزی و صنعت انجام می شود، تامین انرژی برق از نیروگاههای برق آبی را نیز مد نظر دارد.
در این راستا ساخت سد مشمپا با ظرفیت تولید ۱۱۰ مگاوات و سد تهم با ظرفیت تولید ۱.۱ مگاوات برق از جمله طرح های سدسازی در دست اجرا و در حال بهره برداری در استان زنجان است.
استان زنجان با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص هم اینک ۳۹ سد درحال بهره برداری، پنج سد در دست ساخت و ۲۵ سد در حال مطالعه دارد.
