به گزارش یازاکو، در سال‌های اخیر، برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی، خشکسالی‌های پیاپی و کاهش بارندگی‌ها باعث شده است که استفاده از منابع آبی برای کشاورزی با چالش‌های جدی مواجه شود، این در حالی است که توسعه دیمزارها موجب کاهش وابستگی به آبیاری مصنوعی می‌شود و از تخلیه سفره‌های آب زیرزمینی جلوگیری می‌کند.
با توجه به اینکه تأمین امنیت غذایی افزایش جمعیت و نیاز روزافزون به غذا، اهمیت استفاده بهینه از تمام ظرفیت‌های موجود برای تولید محصولات کشاورزی را دوچندان کرده است، دیمزارها می‌توانند با مدیریت درست، بخشی از نیازهای غذایی کشور را تأمین کنند.
کارشناسان معتقدند پایداری محیط‌زیستی دیم‌کاری در صورت همراه بودن با روش‌های نوین و بومی، مانند کشت حفاظتی، تناوب زراعی و عدم استفاده بی‌رویه از نهاده‌ها، به حفظ منابع خاک، کاهش فرسایش و تقویت پوشش گیاهی کمک می‌کند.
ضمن اینکه توسعه دیمزارها می‌تواند فرصت‌های شغلی و درآمدزایی برای جوامع روستایی فراهم کرده و موجب کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها و ارتقاء کیفیت زندگی در مناطق محروم شود.
مقابله با تغییرات اقلیمی با توجه به افزایش دمای زمین و کاهش بارندگی‌ها، استفاده از روش‌های مقاوم در کشت دیم (مانند کشت ارقام مقاوم، مدیریت بهینه خاک و استفاده از مالچ) می‌تواند تاب‌آوری بخش کشاورزی را در برابر تغییرات اقلیمی افزایش دهد.
فهرست
امنیت غذایی ایران در گرو احیای دیم‌زارهاست
رئیس مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور بر اهمیت دیمزارها در تأمین امنیت غذایی ایران در مواجهه با تغییرات اقلیمی تاکید داشته و معتقد است: تغییرات اقلیمی دیگر یک تهدید دوردست نیست، بلکه واقعیتی انکارناپذیر است که تأثیرات مخرب آن، به‌ویژه در قالب خشکسالی‌های شدید، در ایران به‌وضوح قابل مشاهده است.
مظفر روستایی با بیان اینکه این تغییرات به‌طور جدی بر منابع آبی کشور تأثیر گذاشته و منجر به کاهش منابع آب تجدیدپذیر، افزایش تبخیر و تغییر الگوهای بارش شده است، می افزاید: در نتیجه این وضعیت، کاهش سطح آبهای زیرزمینی، خشک‌شدن رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و تشدید بحران آب در سراسر کشور را شاهد هستیم.
وی خاطرنشان کرد: پراکندگی زمانی و مکانی بارش‌ها در ایران نیز بسیار نامتناسب است؛ به‌طوری‌که مقدار بارش کشور ما تنها یک‌سوم متوسط جهانی و نصف میانگین آسیاست و این وضعیت جغرافیایی و اقلیمی به طور طبیعی موجب محدودیت شدید منابع آبی شده و نیاز به مدیریت کارآمدتر و دقیق‌تر این منابع را بیش‌ازپیش ضروری می کند.
رئیس مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور اظهار می کند: فناوری‌های نوین و داده‌های علمی می‌توانند به کاهش اثرات تغییرات اقلیمی کمک شایانی کنند، اما بدون تغییرات اساسی در سیاست‌گذاری‌ها، سبک زندگی و رویکردهای جهانی، این تلاش‌ها هرگز کافی و اثرگذار نخواهند بود.
وی بر لزوم اقدام جمعی دولتمردان، مسئولان، پژوهشگران و مردم برای ساختن آینده‌ای پایدارتر تأکید کرده و تغییر الگوی کشت به سمت محصولات مقاوم به خشکی و گرما را یکی از راهکارهای کلیدی برای مدیریت مصرف آب و تضمین امنیت غذایی می داند.
وی تاکید می کند: تأمین امنیت غذایی از طریق دیمزارها نیازمند رویکردی جدید و برنامه‌ریزی جامع از سوی مدیران ارشد کشور، به‌ویژه وزارت جهاد کشاورزی است.
روستایی با اعلام اینکه کشورمان حدود ۸.۵ میلیون هکتار زمین دیم دارد که سالانه بیش از ۶.۵ میلیون هکتار آن زیر کشت می‌رود و بقیه به صورت آیش باقی می‌ماند، خاطرنشان می کند: تولید از این دیمزارها سالانه بین ۶.۵ تا ۹ میلیون تن متغیر است و براساس آمار وزارت جهاد کشاورزی، سالانه به‌طور متوسط نیم‌میلیون هکتار از این اراضی به دلیل خشکسالی با کاهش شدید عملکرد یا حتی عدم امکان برداشت مواجه می‌شوند.
رئیس مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور با اشاره به نتایج تحقیقات کاربردی چندین سال مؤسسه دیم، اعلام می کند: افزایش سهم دیمزارها در تأمین امنیت غذایی کشور از ۹ درصد فعلی به ۲۰ درصد، امری قابل‌دستیابی است، برای تحقق این هدف، تأمین به‌موقع ۵۰۰ هزار تن کود اوره و ۲۵۰ هزار تن کود فسفاته برای فصل کاشت از نیمه شهریور تا پایان آذرماه ضروری است.
روستایی گفت: تأمین بذر کافی از ارقام معرفی شده برای افزایش ضریب ۴۵ درصدی نفوذ ارقام جدید، تأمین و پرداخت به‌موقع یارانه بذر، قیمت‌گذاری مناسب و خرید تضمینی محصولات، تجهیز زیرساخت‌های ایستگاه‌های تحقیقاتی برای معرفی ارقام جدید سازگار و پرمحصول، نوسازی مکانیزاسیون کشاورزی به‌ویژه برای محصولات تناوبی و به‌کارگیری دستاوردهای تحقیقاتی این مؤسسه در دیمزارها، از جمله اقدامات ضروری است.
رئیس مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور بیان کرد: با کاشت گیاهانی که تنها با آب باران (آب سبز) رشد می‌کنند و با اقلیم ایران سازگار هستند، می‌توان گام مهمی برای مدیریت بهینه منابع آبی کشور برداشت و آینده‌ای پایدارتر برای نسل‌های بعدی ایجاد کرد.
۵۰۰ هزار هکتار از اراضی دیم آذربایجان شرقی زیر پوشش طرح جهش تولید رفت
رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی اعلام کرد: در راستای اجرای طرح جهش تولید، حدود ۵۰۰ هزار هکتار از دیمزارهای استان زیر پوشش قرار گرفت و قرار است کل ۸۰۰ هزار هکتار اراضی دیم استان شامل طرح شود.
شهرام شفیعی با بیان اینکه اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها در برخی مزارع نمونه، تولید را تا ۱۸۰ کیلوگرم در هر هکتار ارتقاء داده است، گفت: متوسط برداشت در اراضی مشمول، به حدود ۹۵۰ کیلوگرم در هر هکتار رسیده؛ در حالی که برداشت سنتی حدود ۸۴۰ کیلوگرم بوده است.
وی با اشاره به بازده اقتصادی اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها، اظهار کرد: این طرح در حدود ۵۰۰ هزار هکتار، با سرمایه‌گذاری حدود ۱۵۰ تا ۱۶۰ میلیارد ریال انجام و منجر به بازدهی اقتصادی معادل ۱۵هزار میلیارد ریال شد.
شفیعی استفاده از بذرهای اصلاح‌شده و بومی، همراه با رعایت اصولی مانند مبارزه با آفات و علف‌های هرز، تغذیه مناسب، کشت مکانیزه و تناوب زراعی را به‌عنوان ستون‌های اجرای موفق طرح عنوان کرد و افزود: ایجاد بسترهای مکانیزه‌سازی: جذب حدود ۴۵ دستگاه ادوات‌کشاورزی و ارائه تسهیلات با نرخ پایین برای خرید تجهیزات توسط کشاورزان. بیمه محصولات در بیش از ۲۵۲ هزار هکتار، پوشش مبارزه شیمیایی در ۳۵۲ هزار هکتار و ارائه کود و بذر اصلاح‌شده به حدود یازده هزار تن اراضی موجب شد استان در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ برای دومین سال پیاپی رتبه نخست کشور در اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها را کسب کند.
افزایش ۱۰ برابری تولید علوفه با اجرای طرح جهش تولید در دیمزارها
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی از جهش ۱۰ برابری تولید علوفه در اراضی دیم استان با اجرای طرح ملی جهش تولید در دیمزارها خبر داد.
جلال رحیم‌زاده با اشاره به رشد خیره‌کننده سطح زیرکشت و تولید نباتات علوفه‌ای در استان آذربایجان شرقی، گفت: طی پنج سال گذشته با اجرای طرح ملی جهش تولید در دیمزارها، سطح زیرکشت علوفه از ۳ هزار هکتار به ۳۵ هزار هکتار رسیده است.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی، افزود: در راستای تبدیل آیش زرد به سبز و با هدف کاهش فشار بر مراتع، موفق شدیم سطح زیرکشت نباتات علوفه‌ای در اراضی دیم استان را به طور چشمگیری افزایش دهیم.
رحیم زاده با اعلام اینکه در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳، سطح زیرکشت نباتات علوفه‌ای در استان به ۸۱ هزار و ۹۶۲ هکتار رسید که شامل ۵۱ هزار و ۴۸۳ هکتار کشت آبی و ۳۵ هزار هکتار کشت دیم بوده است، گفت: این میزان کشت منجر به تولید ۸۸۵ هزار تن محصول علوفه‌ای شده که عمده آن مربوط به یونجه است.
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان با اشاره به برنامه‌های آتی پیش بینی کرد: در سال زراعی جاری با بهره‌گیری از روش‌های نوین آبیاری و استفاده از ارقام کم‌آب‌بر، سطح زیرکشت در اراضی دیم را به بالای ۳۵ هزار هکتار رسیده و تولید به حدود یک میلیون تن افزایش یابد.
رحیم‌زاده اعلام کرد: نیاز علوفه‌ای دام صنعتی استان ۲۸۵ هزار تن و برای دام روستایی و عشایری ۲ میلیون و ۳۵۲ هزار تن است که در مجموع به ۲ میلیون و ۶۳۷ هزار تن می‌رسد که با تولید حدود یک میلیون تن، قادر به تأمین ۳۸ درصد از نیاز داخلی استان هستیم.
وی به تنوع محصولات کشت شده اشاره کرد و گفت: استفاده از ارقام اصلاح شده گیاهان علوفه‌ای مانند ماشک، گاودانه، خلر، نخود علوفه‌ای، یونجه، اسپرس، جو، ترتیکاله، سورگوم، چغندر علوفه‌ای، ارزن علوفه‌ای و ذرت علوفه‌ای نقش کلیدی در این موفقیت داشته است.
رحیم‌زاده افزود: تأمین نهاده‌های مورد نیاز از جمله بذور اصلاح شده، کودهای مناسب و حمایت همه‌جانبه از علوفه‌کاران در اولویت برنامه‌های ما قرار دارد. هدف نهایی کاهش وابستگی به مراتع و تأمین پایدار نیازهای دامداری استان است.
وی با هشدار درباره وضعیت مراتع گفت: با توجه به کاهش محسوس بارندگی‌ها در سال‌های اخیر و به تبع آن کاهش پوشش گیاهی مراتع، توسعه کشت نباتات علوفه‌ای بهترین راهکار برای جلوگیری از تخریب بیشتر مراتع و تأمین پایدار علوفه مورد نیاز است.