یازاکو، جعفر ساعی‌نیا_ گنبد سلطانیه، میراث جهانی ثبت‌شده در یونسکو، این روزها دوباره به صدر اخبار فرهنگی کشور بازگشته است. در کاوش‌های اخیر باستان‌شناسان، گورستانی سلطنتی متعلق به دوره ایلخانی در مجاورت این بنای شگفت‌انگیز کشف شده که می‌تواند زوایای تازه‌ای از تاریخ قرن هشتم هجری را آشکار کند.
به گفته کارشناسان، بقایای معماری، اسکلت‌های انسانی و اشیای تاریخی به دست آمده در این محوطه نشان می‌دهد که محل کشف‌شده احتمالاً آرامگاه برخی از اعضای خاندان سلطنتی ایلخانان، از جمله همسران یا فرزندان سلطان محمد خدابنده (اولجایتو) بوده است. این یافته مهم، علاوه بر ارزش تاریخی، پرسش‌های تازه‌ای درباره ساختار قدرت، جایگاه زنان و فرزندان در دربار ایلخانی و همچنین شیوه‌های تدفین در آن عصر مطرح کرده است.
کشف گورستان سلطنتی در سلطانیه نه‌تنها از منظر باستان‌شناسی، بلکه از نظر گردشگری و هویت تاریخی استان زنجان نیز اهمیت بسیاری دارد. سلطانیه که روزگاری پایتخت باشکوه ایلخانان بود، امروز با گنبدی که سومین بنای عظیم آجری جهان به شمار می‌آید، مقصد گردشگران داخلی و خارجی است. حالا با کشف این گورستان، ظرفیت‌های گردشگری منطقه دوچندان شده و می‌تواند روایت تازه‌ای از تاریخ پر رمز و راز ایلخانان به بازدیدکنندگان ارائه دهد.
مدیر پروژه کاوش‌های باستان‌شناسی سلطانیه در گفت‌وگویی اعلام کرده است که این کاوش‌ها از اوایل مرداد آغاز شده و تا پایان شهریور ادامه خواهد داشت. او تأکید کرد که نتایج علمی حاصل از این تحقیقات می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین دستاوردهای باستان‌شناسی کشور در دهه اخیر باشد. به گفته او، هم‌زمان با کاوش‌های میدانی، آزمایش‌های تخصصی در حوزه‌های انسان‌شناسی، خاک‌شناسی و مطالعه DNA نیز در حال انجام است تا تصویری دقیق‌تر از افراد مدفون و جایگاه آنان در ساختار قدرت ایلخانی به دست آید.
از منظر فرهنگی و اجتماعی، اهمیت این کشف زمانی بیشتر روشن می‌شود که بدانیم گنبد سلطانیه تنها یک بنای معماری نیست؛ بلکه نماد شکوه و قدرت سیاسی ایلخانان در ایران است. کشف گورستان سلطنتی در کنار آن، همچون پازلی است که تصویر کامل‌تری از حیات دربار ایلخانی را پیش روی ما قرار می‌دهد.
با این کشف، مسئولان میراث فرهنگی استان زنجان امیدوارند بتوانند علاوه بر ارتقای جایگاه علمی این منطقه در میان پژوهشگران جهانی، زمینه جذب گردشگران بیشتری را نیز فراهم کنند. آن‌ها معتقدند که بازدید از گنبد سلطانیه همراه با روایت تازه از گورستان سلطنتی، می‌تواند تجربه‌ای منحصربه‌فرد برای گردشگران داخلی و خارجی باشد.
سلطانیه گنجینه‌ای پایان‌ناپذیر از تاریخ و فرهنگ ایران است. گورستان سلطنتی ایلخانان تنها بخشی از این راز نهفته در دل خاک زنجان است؛ رازی که هرچه بیشتر کاوش می‌شود، ابعاد جدیدتری از شکوه گذشته را آشکار می‌سازد.