یاز اکو؛ پری اشتری – بر همگان آشکار است که جشنواره‌های فرهنگی و هنری از جمله جشنواره‌های مربوط به مطبوعات و رسانه‌های دیجیتال با هدف ایجاد بستر رقابت سالم و ایجاد انگیزه و همچنین با هدف ارتقای سطح کیفی آثار برگزار می‌شوند اما متأسفانه گهگاهی این جشنواره‌ها دچار حواشی متعددی می‌شوند که به نظر می‌رسد تا حدود زیادی گریزناپذیر باشند. حال که تب و تاب اولیه و هیجانات روزهای اول بعد از اختتامیه جشنواره‌ی مطبوعات استان آذربایجان شرقی گذشته، جا دارد تا موارد و مشکلاتی را که نقل محافل بود و مدتی نیز در فضای مجازی محل بحث بود بررسی کنیم.
دانشگاه علوم پزشکی، تنها اسپانسر جشنواره
یکی از ایراداتی که به جشنواره‌ی مطبوعات امسال وارد شد، اختصاص جشنواره به موضوع کرونا بود و بسیاری معتقد بودند که این جشنواره نیز باید طبق روال سال‌های گذشته به صورت آزاد برگزاری می‌شد و کرونا تنها بخش ویژه‌ی جشنواره را به خود اختصاص می‌داد. مرتضی شفیعی، مدیر خانه‌ی مطبوعات آذربایجان‌شرقی در این خصوص می‌گوید: «برگزاری جشنواره مختصات متفاوت و متعددی دارد که یکی از آنها تأمین مالی است. در جشنواره‌ی امسال تنها حامی ما دانشگاه علوم پزشکی بود و این یکی از دلایل ما برای اختصاص موضوع کرونا به کلیت جشنواره به حساب می‌آید. اما یکی از مهم‌ترین عللی که باعث این تصمیم‌گیری شد ایفای نقش خانه‌ی مطبوعات در حوزه‌ی مسئولیت اجتماعی است. چرا که این حرکت باعث شد در حوزه‌های مختلف آثار شایسته‌ای به منظور شرکت در جشنواره تولید شوند و حتی در حوزه‌هایی که کمتر به آنها پرداخته می‌شد، مثل شایعات کرونایی، آثاری به دست ما برسد.»
وی می‌افزاید: «در حوزه‌ی تولیدات چند رسانه‌ای نیز ما شاهد آثار بسیار با کیفیت بودیم که اگر جشنواره بتواند قدمی در راستای دیده شدن و ارتقای کیفی آنها بردارد، به رسالت خود عمل کرده است.»
برگزیده شدن آثار یکی از خبرنگاران غیربومی در جشنواره نیز محل بحث بسیار بود و بسیاری از اهالی رسانه معتقد بودند که این جشنواره استانی است و همکاران استان‌های دیگر نمی‌توانند در این جشواره شرکت داشته باشند.
محمدامین خوش‌نیت یکی از اعضای هیئت داوران در این خصوص می‌گوید: «اثر این خبرنگار در یکی از نشریات محلی استان منتشر شده بود و مورد تأیید مدیرمسئول نیز قرار گرفته بود که در این صورت مانعی برای داوری چنین اثری وجود نداشت و ما هم داوری کردیم.»
شفیعی نیز اذعان می‌کند: «ما در فراخوان جشنواره نوشته‌ایم که تمامی آثاری که در رسانه‌های محلی و یا ویژه‌نامه‌های استانی نشریات سراسری منتشر شده باشند، در جشنواره شرکت داده می‌شوند. مطلبی که مورد اعتراض همکاران است توسط خبرنگار غیربومی تولید شده اما در روزنامه‌ی محلی مهد تمدن به چاپ رسیده و بنابراین مانعی برای داوری اثر وجود ندارد.»
کپی یک اثر توسط یک رسانه‌ی معروف بومی
اما آن‌چه کیفیت این جشنواره را زیر سؤال برد، تقدیر از اثری بود که بعد از اختتامیه مشخص شد کپی از اثر یک مطلب منتشر شده در نشریات تهران بوده است. گرچه خانه‌ی مطبوعات بعد از اطمینان از صحت این کپی‌برداری ضمن انتشار بیانیه‌ای این مقام را بازپس گرفت اما به نظر می‌رسد جامعه‌ی رسانه استان هنوز هم در شوک این موضوع است.
فرصت برای راستی‌آزمایی کم است
خوش‌نیت می‌گوید: «ما به عنوان اعضای هیئت داوری وظیفه داریم که آثار رسیده به جشنواره را از نظر محتوا و کیفیت بررسی کنیم با این همه برخی مطالب به نظر می‌رسیدند اثر خود خبرنگار نباشند، راستی‌آزمایی کردیم و تعدادی را از گردونه‌ی داوری کنار گذاشتیم اما واقعیت این است که هیئت داوران نمی‌تواند در فرصتی کوتاه تمام آثار رسیده را راستی‌آزمایی کند.»
وی می‌افزاید: «وقتی مطلبی در رسانه‌های محلی ما منتشر می‌شود ما بنا را بر این می‌گذاریم که مورد تأیید است و از نظر صحت و سقم و صداقت موردی ندارد. شما فرض را بر این بگذارید که داوران این جشنواره از اساتید روزنامه‌نگاری کشور و غیربومی بودند که هیچ شناختی از خبرنگاران محلی ما نداشتند، آیا آنها می‌توانستند از نظر درستی و کپی نبودن مطلب اطمینان حاصل کنند؟ به نظر می‌رسد این مشکلی است که باید در خود رسانه‌ها و بعد از آن در مرحله‌ی اول بازبینی حل شود.»
شفیعی نیز در این خصوص می‌گوید: «ما پیش از داوری نهایی، یک مرحله غربالگری در مورد مطالب انجام دادیم و مطالبی را که در نشریات خارج از استان منتشر شده بودند و یا از نظر موضوعی با جشنواره همخوانی نداشتند کنار گذاشتیم اما از آن‌جایی که هیئت اجرایی هر جشنواره‌ای بنا را بر اصل صحت و برائت می‌گذارد و با توجه به اینکه مطالب توسط مدیر مسئول تأیید شده و سپس به جشنواره ارسال می‌شوند، ما راستی‌آزمایی انجام ندادیم.»
شفیعی تأکید می‌کند: «خانه مطبوعات پس از اطلاع از موضوع بدون اغماض و پنهان‌کاری با موضوع برخورد کردیم، بیانیه صادر شد، لوح و جایزه تحویل گرفته شده و یک تذکر کتبی نیز به رسانه داده شد. به نظر من نوع برخورد با این اتفاق فتح بابی بود برای دیگر همکاران که توجه بیشتری به احترام به مالکیت معنوی اثر داشته باشند چون متأسفانه شاهد این هستیم که برخی رسانه‌ها مطالبی را از رسانه‌های سراسری منتشر می‌کنند بی‌آن‌که نامی از آن ببرند.»
زیر سوال بردن این رویداد فرهنگی و مطبوعاتی از جانب چند نفر کم‌لطفی است
عضو هیئت داوران با بیان اینکه انتظار ما در درجه‌ی اول از خود همکاران مطبوعاتی و در درجه‌ی دوم از مدیران مسئول و سردبیران رسانه ها این بود که صادقانه پای در میدان رقابت بگذارند، می‌افزاید:«در هیچ جشنواره‌ی مطبوعاتی دیگر هم تا این حد وسواس و حساسیت به خرج نمی‌دهند که ما به خرج دادیم. ضمن آنکه گلایه‌مندیم از برخی همکاران رسانه‌ای که بعد از رد آثار آنها در مراحل مختلف داوری چندلایه جشنواره، بداخلاقی کرده و کلیت جشنواره، اداره کل ارشاد، خانه مطبوعات و هیئت داوری را زیر سوال بردند.»
خوش‌نیت خاطرنشان می‌کند: «انگار قرار بود که هیئت داوری حتما باید آنها را برنده اعلام می‌کرد!! با نحوه و مدت زمانی که برخی داوران مشهور و غیربومی در مورد آثار به خرج می‌دهند آشناییم…. اطمینان می‌دهم که در این دوره نهایت دقت و وسواس به خرج داده شد تا حقی از کسی ضایع نشود، بنابراین زیر سوال بردن این رویداد فرهنگی و مطبوعاتی از جانب چند نفر کم‌لطفی است. اطمینان می دهم که هیئت اجرایی، خانه مطبوعات و هیئت داوری بیشترین زمان و زحمت را صرف صحت و وقت این جشنواره کردند.»
***
گفتنی است بسیاری از اهالی رسانه نیز به دلیل اینکه آثارشان به عنوان برگزیده انتخاب نشده دلگیر هستند اما بدون شک جشنواره‌ها وحی منزل برای خوب یا بد بودن یک اثر نیستند. چه بسا روزنامه‌نگاران فعال و نامداری که در هیچ جشنواره‌ای شرکت نمی‌کنند اما پیوسته مشغول تولید آثار درخور توجه هستند و برعکس. ذات برگزاری جشنواره مطبوعات ارتقا سطح رسانه، بالا بردن سطح کیفی آثار و ایجاد انگیزه برای تولید آثار بومی است اما به نظر می‌رسد جشنواره‌ها کم‌کم دارند از اهداف اصلی خود دور می‌شوند و به محفلی برای فخرفروشی تبدیل شده در غیر این‌صورت چه دلیلی دارد کسی که مطلب خود را از اثر کس دیگری کپی کرده در نهایتِ اعتماد به نفس، آن را به جشنواره ارسال کند، یا آن دیگری که مطلبش مقام نیاورده اعتراض کند و دیگرانی معتقد باشند که اعضای هیئت مدیره‌ی خانه مطبوعات نمی‌توانند در جشنواره شرکت کنند و …. هزاران هزار حرف و حدیثی که در شأن جامعه‌ی رسانه‌ی استان نیست.
