چرا غرب نتوانست ضربه ای به اقتصاد روسیه وارد کند؟

به گزارش واحد ترجمه پایگاه خبری یازاکو به نقل از تی آر تی خبر، از فوریه ۲۰۲۲ و آغازدرگیری شد بین روسیه و اوکراین، روسیه شاهد اعمال گسترده ترین تحریم ها در تاریخ معاصر علیه اقتصاد و تجارت بین المللی خود است.

انرژی، مالی، صنایع دفاعی، لجستیک و صنعت که اساس اقتصاد روسیه را تشکیل می دهند.

در حالی که بیش از ۳۰۰ میلیارد دلار از دارایی های بانک های مهم روسیه توسط کشورهای غربی مسدود شده بود، محدودیت های سختی برای صادرات محصولات مهم مانند قطعات یدکی و محصولات فناوری به روسیه اعمال شد.

به گفته مقامات غربی و بسیاری از کارشناسان، اقتصاد روسیه که بر خلاف انتظاراتی که پیش‌بینی می‌ کرد، دچار فروپاشی اقتصادی شود، در سال ۲۰۲۳ رشدی ۳٫۶ درصدی داشت و اروپا و آمریکا را علی‌رغم برخی عقب‌نشینی‌ها پشت سر گذارد.

روسیه که واردات مستقیم آن از اروپا و آمریکا به میزان قابل توجهی کاهش یافته است، تامین کنندگان جدیدی به ویژه از آسیا و خاورمیانه پیدا می کند تا “شکاف” خود را در این زمینه پر کند، در حالی که صادرات گاز روسیه که ستون فقرات صادرات این کشور را تشکیل می دهد در برابر تحریم ها بازارهای جدیدی برای خود یافت.

روسیه تحریم‌شده‌ترین کشور جهان است

بر اساس داده‌های پلتفرم Castellum.AI که تحریم‌ها را ردیابی می‌کند، تعداد کل تحریم‌های کشورهای غربی علیه افراد و سازمان‌ها در روسیه تا ۱۲ فوریه، از زمان آغاز جنگ اوکراین، به ۱۶۵۸۷ نفر رسیده است.

آمریکا با ۳ هزار و ۵۸۵ تحریم، بیشترین تحریم ها را علیه روسیه اعمال کرد. به روسیه،کانادا۲ هزار و ۷۶۵،سوئیس۲ هزار و ۴۰۳،اتحادیه اروپا(EU) هزار ۷۸۵،انگلستان ۱۷۴۹ تحریم انجام داد.

اتحادیه اروپادر نهایت ازسیزدهمین بسته تحریمی در هفته گذشته خبر داد و ایالات متحده آمریکا نیزاعلام کرد که تصمیم دارد بیش از ۵۰۰ تحریم جدید علیه روسیه اعمال کند.

علاوه بر ایالت ها، بسیاری از شرکت های غربی نیز پس از جنگ از بازار روسیه خارج شدند، فعالیت های خود را متوقف کردند یا فعالیتشان در روسیه را به میزان قابل توجهی کاهش دادند.

از جمله شرکت های مهمی که بازار روسیه را ترک کرده اند می توان به اپل، ایرباس، بوئینگ، مک دونالد، نتلیفیکس، استارباکس، ایکیا، بی پی، شل، اکسون موبیل، مرسدس، نیسان، رنو و کوکا کولا اشاره کرد.

در بازار خودرو که تاثیر عینی تحریم ها را می توان مشاهده کرد برندهای خودروهای خارجی و پرفروش تویوتا، مرسدس بنز، فولکس واگن و آئودی با هاوال، جیلی و چری جایگزین شدند.

در حالی که در سال ۲۰۲۳ ۱۱۹ هزار دستگاه خودروی برند چری در روسیه فروخته شد، ۱۱۲ هزار دستگاه هاوال، ۹۴ هزار دستگاه جیلی، ۴۸ هزار دستگاه چانگان، ۴۲ هزار و ۱۰۰ دستگاه Exeed و ۴۲ هزار دستگاه OMODA فروخته شد.

گزینه هسته ای در تحریم سوئیفت

در روسیه که به روند سازگاری خود با شرایط جدید ادامه می‌دهد، یکی از «مشکل ساز »ترین مسائل برای دولت روسیه است.

کشورهای غربی در تحریم هایی که در روزهای اول جنگ اعمال شد، به عنوان «گزینه هسته ای» مورد توجه قرار دادند.

بانک مرکزی روسیه و بانک های این کشور به دلیل مشکلات خود با یورو ودلار که باوجود تحریم ها استفاده از آنها محدود شده است و جایگاه مهمی در تجارت بین المللی دارد، پس از گذشت دو سال همچنان مشکلات مختلفی را در این زمینه تجربه می کند.

اخیراً بانک‌های پیشرو چین به دلیل نگرانی از تحریم‌های ثانویه، محدودیت‌هایی را برای پرداخت با پول روسیه اعمال کرده‌اند، در حالی که فرآیندهای مشابهی با هند و امارات متحده عربی نیز در حال انجام است.

در حالی که استفاده از SPFS (سیستم پیام‌رسانی مالی) که توسط روسیه به عنوان جایگزینی برای سوئیفت توسعه یافته است، در حال افزایش است، مقامات همچنان به دنبال راه‌حل‌هایی برای غلبه بر مشکلات سیستم بانکی هستند، زیرا این سیستم هنوز به طور کامل در سطح بین‌المللی پذیرفته نشده است.

اگرچه اظهارات مختلفی از سوی مقامات مبنی بر امکان استفاده از ارزهای رمزنگاری شده در پرداخت های بین المللی منتشر شده است، اما هنوز تصمیم رسمی در این زمینه اتخاذ نشده است و موضوع استفاده از ارزهای داخلی در تجارت همچنان در دستور کار قرار دارد.

در حالی که روسیه و چین توانستند سهم یوان و روبل را در تجارت بین خود به ۹۰ درصد افزایش دهند، روند مشابهی در تجارت با هند مشاهده می شود. اما اینکه تحریم‌های ثانویه ارزهای مورد بحث را نیز تهدید می‌کند کمکی به حل کامل مشکلات تجربه شده در حوزه بانکی نمی‌کند.

رئیس بانک مرکزی روسیه، الویرا نابیولینا، گفت: ما آگاه هستیم که مشکلات مربوط به پرداخت های بین المللی اخیرا افزایش یافته است و در حال انجام رایزنی با “همه طرف ها” برای راه حل هستیم.

نابیولینا با بیان اینکه هنوز راه حل مشخصی پیدا نکرده اند، گفت: “یکی از گزینه های امیدوارکننده برای حل مشکل پرداخت های بین المللی ممکن است استفاده از زیرساخت مستقل برای انتقال پیام های مالی در پرداخت ها و همچنین دارایی های مالی دیجیتال باشد.”

چرا تحریم ها موثر نیستند؟

چرا پس از آن که روسیه دومین سال جنگ را پشت سر گذاشته است، همچنان سیگنال های خوبی از اقتصاد دریافت می کند؟

کارشناسان معتقدندکه برای این سوال دو پاسخ وجود دارد: اراده سیاسی و توانایی فنی.

بر اساس تحلیل‌ها، اجرای تحریم‌های مختلف نیازمند منابع قانونی، مالی و حتی نظامی برای اجرای آن‌ها است، چه جلوگیری از شکایت شهروندان روسی که دارایی‌شان مسدود شده است و چه انتصاب بازرسان در بنادر تجاری.

از سوی دیگر، اعتقاد بر این است که کشورهایی که تحریم‌ها را علیه روسیه اعمال می‌کنند، همیشه تمرکز، منابع مالی یا قوانین یکسانی ندارند و باعث می‌شود که اجرای آن در بین متحدان نابرابر باشد.

استدلال می‌شود که سیاست معادله را پیچیده می‌کند، زیرا برای یک دولت دشوار است که دولت دیگری را تحت فشار بگذارد تا در صورت نیاز به همکاری در جبهه‌های دیگر، از خرید محصولات روسی خودداری کند.

علاوه بر این، واشنگتن نمی‌خواهد علیه یک شریک بالقوه علیه چین مانند هند از زور استفاده کند. به طور مشابه، نظارت دقیق بر کشورهای همسایه روسیه از نظر سیاسی خطرناک به نظر می رسد.

از سوی دیگر کشورهای غربی به ویژه مقامات آمریکایی مدعی هستند که برای مشاهده تاثیر تحریم ها زمان زیادی لازم است. مقامات با اشاره به اینکه اقتصاد روسیه آسیب زیادی دیده است توصیه می کنند که صبور باشید.

این ادعا مبتنی بر این استدلال است که آنچه کرملین برای حمایت از اقتصاد انجام می‌دهد در بلندمدت موفق نخواهد بود، و می‌افزاید که ممکن است سال‌ها طول بکشد تا تأثیر برخی از عناصر تحریم به طور کامل اندازه‌گیری شود.

روند «دلارزدایی» در اقتصاد ادامه دارد

علاوه بر این اقدامات، روسیه نیز سیاست های بسیار جدی با هدف کاهش اثرات تحریم ها دارد. مهمترین آنها مبادله با ارزهای محلی است که به نظر می رسد یکی از مهم ترین راه های کاهش ریسک تحریم ها باشد.

بر اساس داده های بانک مرکزی روسیه، سهم روبل در تجارت این کشور با اروپا تا سال ۲۰۲۲ از ۴۳٫۶ درصد به ۴۹ درصد افزایش یافته است، در حالی که سهم آن در تجارت با آسیا از ۲۰٫۵ درصد به ۲۴ درصد و در تجارت با اروپا افزایش یافته است. آفریقا به ۲۱ درصد و از ۹٫۹ به ۴۸٫۱ درصد افزایش یافته است.

در مدت مذکور، سهم دلار و یورو از کل صادرات روسیه از ۸۶٫۹ درصد به ۲۶٫۷ درصد کاهش یافت، در حالی که سهم روبل از ۱۲٫۲ درصد به ۳۶٫۱ درصد و سهم ارزهای «کشور دوست» از ۸۶٫۹ کاهش یافت. درصد به ۲۶٫۷ درصد رسید و از ۰٫۹ درصد به ۳۷٫۲ درصد افزایش یافت.

بر اساس داده های وزارت دارایی روسیه، سهم دلار در ذخایر این کشور در سال ۲۰۲۱، سهم استرلینگ و ین در سال ۲۰۲۲ و سهم یورو تا پایان سال ۲۰۲۳ بازنشانی شد.

بر این اساس، در حالی که دارایی های صندوق رفاه ملی در سال گذشته با کاهش ۱۷٫۷ میلیارد دلاری به ۱۳۳ میلیارد دلار رسیده است، تنها روبل،طلاو دارایی های یوان باقی مانده است. ارزش کل ذخایر بین المللی روسیه تا ۱۶ فوریه ۵۷۴ میلیارد دلار است.

آسیا مسیر جدید انرژی است

روسیه، یکی از بزرگترین صادرکنندگان گاز طبیعی جهان، اروپا را که پس از جنگ جهانی دوم به بزرگترین بازار انرژی آن تبدیل شد، تا حد زیادی پس از جنگ اوکراین از دست داد.

آلمان، انگلستان،ایتالیا،روسیه که سهمش در بازارهای مهم مشابه صفر شده یا به میزان قابل توجهی کاهش یافته است، مجبور است به سرمایه گذاری های خود برای تمرکز بر بازار آسیا از جمله هند و چین ادامه دهد.

در حالی که ۲۲٫۷ میلیارد متر مکعب گاز روسیه در سال گذشته از طریق خط لوله Power of Siberia که در حال حاضر به چین ارسال می شود، حمل شد، پیش بینی می شود ظرفیت مذکور در سال ۲۰۲۵ به ۳۸ میلیارد متر مکعب برسد.