یازاکو، توحید ملک زاده_ از آن هنگام که شاه اسماعیل صفوی در جنگ با سلطان سلیم شکست خورد و کل ایالات شرقی آناطولی ضمیمه خاک امپراطوری صفوی شد، نواحی غربی آذربایجان هم مرز با دولت عثمانی گردید.
دشتهای حاصلخیز شهرهای خوی، سلماس، اورمیه و دشت سولدوز و ساوجبولاغ (مهاباد امروزین) تا کوههای پر مرتع خانا (پیرانشهر امروزین) و سردشت جزو مناطق صفر مرزی گردیدند. تاخت و تاز عشایر کردی که در کوههای مرزی می زیستند وجود والی مدیر و مدبری را ایجاب می کرد. عشایر کرد که به جهت منظم بودن سیستم مالیاتی عثمانی تبعیت از صفویه را ترجیح می دادند سالیانه منظما به دشتهای غرب آذربایجان حمله کرده تالان انجام می دادند. در چنین اوضاعی، قسمتی از ترکان افشار که همزمان پادگان نظامی متحرک نیز محسوب می شد به عنوان تیول و پاداش، مناطق اورمیه از کوهستان و دشت گرفته تا صایین قالای افشار (شاهین دژ فعلی) را از شاه عباس گرفتند. استقرار این مردمان به تشکیل خان نشین افشار اورمی در منطقه وسیعی از قره سوی سلماس در خان تختی تا صایین قالای افشار و تیکان تپه انجامید. تشکیل فوج های چندین گانه افشار، مشارکت در بوروکراسی صفوی، افشار و قاجاریه، موقعیت ممتازی برای این خان نشین به مرکزیت اورمیه را سبب گردید. علاوه بر کارهای رفاهی-عمرانی، کار بیگلربیگی های افشار شده بود دفع تجاوزات مداوم اکراد عشایر کوه نشین.
حملات شدید و صدالبته نافرجام شیخ عبیدالله شمزینی، سران عشایر شکاک که آخرینش اسماعیل سیمیتقو بود، اورمیه و غرب آذربایجان را فولاد آبدیده کرده بود. وقوع جنگ جهانی دوم نیز کر و فر این عشایر را سبب شده بود که با سرکوب این عشایر، اهالی ماکو، خوی، سلماس، اورمی، مهاباد و کل شهرهای غرب نفس راحتی کشیدند.
در آن زمان به سبب اهمیت این مناطق ایالت آذربایجان به دو قسمت ایالت شرقی آذربایجان و ایالت غربی آذربایجان منقسم گردید. این ایالت شامل شهرهای خوی (شامل شهرهای ماکو و مضافات، سلماس)، اورمیه، مهاباد و بیجار بود. در آن زمان هیچ خبری از بوکان و پیرانشهر و سردشت و سقز و بانه با جمعیتهای دویست سیصد هزار نفری نبود.
هر چه بود جمعیتی عشایر بود که کارشان دامداری بود نه جمعیتی شهرنشین.
در آن زمان والی ایالت غرب آذربایجان یا از رجال برجسته کشوری بود یا از امرای ارتش و بالعکس هر والی آذربایجان بعدها یا از رجال برجسته کشور می شد و یا نخست وزیر و وزیر.
اما وقوع انقلاب اسلامی تمام تعادل آذربایجان غربی را بهم زد و عشایر رفته رفته شهرنشین به قیام مسلحانه دست زدند. شهرها و قصبه های قابل ملاحظه ای بدست احزاب خودخوانده سقوط کرد. و تا سال ۶۴ درگیری با گروههای تروریست مسلح ادامه داشت.
در این سالها، اقتصاد و تجارت استان ضربه سنگینی خورد که تبعاتش را تا الان هم مشاهده می کنیم.
رشد جمعیت این عشایر نیز بسیار شدید شده بود. معلم شیمی ما در سال ۱۳۶۷ با توضیح اوربیتالهای اتمها چون به اوربیتال d با ظرفیت ده الکترون می رسید به شوخی آنرا عشایر می گفت که دارای ده فرزند بودند و کل کلاس که دارای هیچ منسوبیت کرد عشایری نبود می خندیدند. غافل از اینکه سی سال بعد این اوربیتالهای ده ظرفیتی چنان کورانی در انتخابات مجلس، شورا و در نهایت تعیین استاندار خواهند کرد که هنوز هم که هنوز است بسیاری از مردم قادر به درک این انفجار جمعیتی نیستند.
فضای استان بشدت آلوده سیاست کثیف شده است. نمایندگانی که شهر دویست هزار نفرین امروزشان تا دیروز قصبه ای بیش نبود با قلب واقعیتها از مظالمی که به آنها شده، از نقش مثبتشان در پیروزی انقلاب و جنگ تحمیلی سخن رانده و فرهنگ غالب آذربایجان با قدمت چندین هزار ساله را بی مهابا و بدون ترس از بازخواست پان تورکیستی می نامند.
برای رفع چنین فضایی، استانداری غیرسیاسی و بلکه اقتصاد و تجارت دان لازم است تا بتواند شاخص فلاکت استان را چند درجه کاهش دهد، صنایع تبدیلی محصولات کشاورزی را افزایش دهد، رونق گمرکات را مد نظر داشته باشد و به اشتغالزایی صنعتی استان فکری کند.
استان آذربایجان غربی، استانداری در سطح حداقل وزیر می طلبد.
