یاز اکو؛ پری اشتری _ کافی‌ست کلمۀ جنگل‌های ارسباران یا قره‌داغ را در یکی از جستجوگرها بنویسید تا ده‌ها خبر از بازدید نمایندگان یونسکو از جنگل‌ها و وعدۀ ثبت‌جهانی بخشی از آن‌ها پیدا کنید. از پنج یا شش سال پیش که نمایندگان یونسکو از این منطقه بازدید کرده‌اند تا کنون هر از گاهی معاون یا مدیر یا وزیری در این مورد نظر داده و می‌دهند اما باز هم این مسئله بلاتکلیف باقی مانده است.
همزمان با پروندۀ ثبت جهانی جنگل‌های ارسباران (قره‌داغ)، پروندۀ کویر لوت نیز در دست اقدام یونسکو بود که در سال ۹۸ با موفقیت به ثبت رسید.
در آبان ماه ۹۹، محمدحسین طالبیان، معاون وزیر میراث فرهنگی در خصوص مشکلات ثبت جهانی این جنگل‌ها گفته بود: «به دلیل گستردگی اراضی کشاورزی این پرونده مردود شده اما موفق شده‌ایم این طرح را به طرح دیگر تبدیل کنیم تا با تعویق انداختن در درخواست بتوانیم تغییراتی در پرونده ایجاد کرده و از راه دیگری اقدام کنیم.»
همان روزها بود که نگرانی‌ها برای حذف این پرونده به خاطر تخریب عوامل انسانی، قطع گونه‌های جنگلی، آتش‌سوزی‌های گسترده، مشکلات دسترسی و احداث جاده و … بالا گرفت و انتظار می‌رفت که با حل این مشکلات، پرونده‌ی ثبت‌جهانی منطقه دوباره به جریان بیفتد اما باز هم سرنوشت این پرونده به خبری در اسفند ۱۴۰۰ ختم شد مبنی بر این که جنگل‌های ارسباران (قره‌داغ) ثبت جهانی می‌شوند. مدیرکل میراث فرهنگی استان، احمد حمزه‌زاده در این خصوص گفته بود: «مراحل اداری، مستندسازی و تهیه مدارک مربوط برای این کار توسط میراث فرهنگی آماده شده و رایزنی‌های لازم با طرف‌ها جمهوری آذربایجان برای ارائه این مستندات به سازمان جهانی یونسکو به انجام رسیده است.»
تمام موارد ذکر شده، بخش کارشناسیِ این موضوع هستند اما اگر بخواهیم از زاویۀ غیرکارشناسی و تنها به عنوان یک مسافر که به این منطقه سفر کرده، قضاوت کنیم، درمی‌یابیم که از بعضی جوانب و به‌ویژه زیرساخت‌های دسترسی و زیست محیطی، منطقۀ ارسباران حتی برای ثبت ملی نیز با مشکل مواجه خواهد شد.
جاده‌های خطرناک و مسیرهای نامنتهی به مقصد
اگر از تبریز به منطقۀ قره‌داغ (اهر، هوراند، آبش‌احمد، کلیبر) سفر کنید و بخواهید از سمت جلفا به تبریز برگردید، به خاطر مسیر پرپیچ و خم کوهستانی باریکِ دوطرفه و نبود محافظ کنار جاده، خطر پرت شدن در دره‌های ارسباران (قره‌داغ) را به جان خریده‌اید و قطعاً شیرینی و لذت از مناظر زیبای مسیر به خاطر خطرات موجود تا حدود زیادی به تلخی تبدیل خواهد شد. اگر به همراه خانواده هستید و با کودکان و افراد مسن سفر می‌کنید از خیر دیدن منطقۀ محافظت‌شدۀ آینالو و مارال‌های آذربایجان بگذرید چرا که بعد از طی ۵ کیلومتر مسیر خاکی ناهموار به نقطه‌ای می‌رسید که دیگر با هیچ خودرویی قادر به پیمودنش نخواهید بود و باید ۱ کیلومتر پای پیاده بروید و مشخص نیست چه مسیری در انتظارتان باشد.
جنگل‌ها و نظارتی که وجود ندارد
اگر قصد اقامت در جنگل‌های مکیدی، قلعه‌دره‌سی و … را دارید باید منتظر دیدن مناظری ضد محیط‌زیستی باشید، در حالی که در ظاهر به نظر می‌رسد بسیاری بسترها برای فراهم کردن تفرجگاهی استاندارد و مطابق با اصول محیط‌زیست ایجاد شده اما در واقع اصل ماجرا این‌طور نیست. انبوه کیسه‌های زبالۀ انباشته شده در گوشه و کنار جنگل که هر چند روز یکبار (و نه هر روز) جمع‌آوری می‌شوند، شیرآب‌های خرابی که با کش تعمیر شده‌اند اما همچنان آب را با شدت هر چه تمام به هدر می‌دهند، مردان تبر به دستی که از کوه‌ها بالا می‌روند و … شما را به این نتیجه خواهند رساند که بهشت آذربایجان به حال خود رها و هیچ‌گونه نظارتی بر حفظ و نگهداری آن وجود ندارد. پس ثبت جهانی که سهل است، باید به فکر چاره‌ای باشیم تا فعلاً بتوانیم دو دستی از نابود شدن جنگل‌ها پیشگیری کنیم.
چند سال پیش که شاید جنگل‌ها از نظر آفت‌زدگی و صدمات وارده از معادن در اوضاع بهتری بود، بازدید نمایندگان یونسکو منجر به رد پروندۀ ثبت جهانی شد و امروز با وجود از بین رفتن بسیاری از گونه‌های گیاهی و قطع بی‌رویۀ درختان و آسیب‌های انسانی دو چندان شده، اصرار مسئولان بر طرح این پرونده بدون رفع معضلات منطقه، بی‌فایده به نظر می‌رسد.
قصد ما این بود که از فرماندار کلیبر علت نبود نظارت بر مشکلات عدیدۀ منطقه را جویا شویم اما به خاطر مصادف شدن با هفتۀ دولت و نبود فرصت برای مصاحبه پاسخ ایشان به هفته بعد موکول شد. امیدواریم در افتتاح‌های عدیدۀ هفتۀ دولت که معمولاً در همان حد افتتاح باقی می‌مانند طرح‌هایی هم برای ساماندهی مشکلات گردشگری و زیست‌محیطی بهشت آذربایجان وجود داشته باشد.
