به گزارش یازاکو، مصاحبه خبرگزاری آپا با مجتبی دمیرچی لو سفیر جدید جمهوری اسلامی ایران در جمهوری آذربایجان
– جناب سفیر، پویایی روابط سیاسی میان ایران و آذربایجان را در دوره اخیر چگونه ارزیابی می‌کنید؟
– روابط سیاسی میان جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در دوره اخیر روندی مثبت، سازنده و مبتنی بر منافع مشترک را طی کرده است. تبادل منظم هیئت‌ها، دیدارهای رسمی در سطح عالی، و تداوم بسترهای گفت‌وگوی سیاسی به روشنی نشان می‌دهد که تهران و باکو برای گسترش همه‌جانبه روابط دوجانبه اهمیت ویژه‌ای قائل هستند.
با حل موفقیت‌آمیز مناقشه قره‌باغ، سراسر منطقه وارد دوره‌ای جدید شده است که آغازگر صلح پایدار، ثبات ماندگار و پیشرفت اقتصادی است. این تحول مهم، به‌ویژه برای دو کشور دوست و برادر، فرصتی بی‌بدیل و تاریخی برای تعمیق همکاری بر اساس اصول حسن همجواری و توسعه روابط سودمند دوجانبه محسوب می‌شود.
شرایط جدید منطقه‌ای، بستر مناسبی برای گسترش همکاری اقتصادی در زمینه حمل‌ونقل، امنیت انرژی، تجارت، سرمایه‌گذاری و تبادلات انسانی ایجاد کرده و امکان شکل‌گیری همبستگی مستحکم منطقه‌ای را فراهم آورده است.
– چه ابتکارات جدیدی برای افزایش حجم تجارت میان دو کشور برنامه‌ریزی شده است؟
– در میان ابتکارات مهم، تسهیل ارتباط میان فعالان تجاری و کارآفرینان، تسریع حمل‌ونقل کالا و ایجاد سازوکارهای جدید و کارآمد با استفاده از فناوری‌های نوین ارتباطی در اولویت قرار دارد. همچنین امضای توافق‌های جدید دوجانبه برای شناخت بهتر ظرفیت‌های اقتصادی دو کشور و سرعت‌بخشیدن به مبادله کالا و خدمات از اهم اهداف راهبردی این روند به شمار می‌رود.
– چشم‌انداز پروژه‌های مشترک در حوزه انرژی، صنعت و کشاورزی را چگونه می‌بینید؟
– همکاری دوجانبه در حوزه انرژی در زمینه تولید و انتقال برق با موفقیت در حال توسعه است. طرفین پروژه‌های جدید تولید و تبادل برق را پیگیری می‌کنند. همچنین برنامه ادغام سه‌جانبه شبکه‌های برق میان ایران، آذربایجان و روسیه به مرحله نهایی رسیده که در صورت نیاز امکان تبادل انرژی متقابل را فراهم می‌کند.
عملیات سوآپ گاز نیز با موفقیت ادامه دارد. به‌ویژه پروژه انتقال گاز آذربایجان از طریق خاک ایران به جمهوری خودمختار نخجوان در حال اجراست. علاوه بر این مذاکرات مربوط به بهره‌برداری مشترک از میادین هیدروکربنی دریای خزر ادامه دارد. ایران و آذربایجان موضوع تکمیل و بهره‌برداری از نیروگاه‌های برق‌آبی «خدافرین» و «قیز قالاسی» را نیز در دستور کار دارند. این پروژه‌ها علاوه بر تأمین برق، در مدیریت بهینه منابع آب و توسعه بخش کشاورزی نقش راهبردی ایفا می‌کنند.
در حوزه صنعت نیز همکاری میان شرکت‌های دو کشور به‌خوبی در حال تقویت است. شرکت‌های ایرانی علاقه ویژه‌ای به مشارکت فعال در پروژه‌های بازسازی زیرساخت صنعتی مناطق آزادشده قره‌باغ نشان می‌دهند. مشارکت شرکت‌های ایرانی در نمایشگاه‌های صنعتی و ساختمانی باکو، از جمله «Baku Build 2025»، و مذاکرات مربوط به صادرات کالا و خدمات، نشان‌دهنده رشد پایدار همکاری صنعتی میان دو کشور است.
– در جلسه اخیر کمیسیون مشترک ایران–آذربایجان چه توافق‌های مشخصی حاصل شد؟
– در آخرین جلسه کمیسیون مشترک که ژانویه ۲۰۲۵ در تهران برگزار شد، طیف گسترده‌ای از حوزه‌های همکاری بررسی گردید. تمرکز اصلی طرفین بر همکاری راهبردی در حوزه امنیت انرژی و حمل‌ونقل بود. همچنین در زمینه تشریفات گمرکی، بهداشت، کشاورزی، سرمایه‌گذاری، گردشگری، علم و تبادلات فرهنگی توافق‌های مهمی به دست آمد. اما مهم‌تر از توافقات، پیگیری مستمر و اجرای کامل آنهاست؛ امری که علاوه بر بهبود رفاه اجتماعی شهروندان دو کشور، موجب تقویت اعتماد در روابط دوجانبه خواهد شد.
– درباره وضعیت فعلی پروژه کریدور آراز (ارس) چه می‌توانید بگویید؟
– پروژه راهبردی موسوم به «کریدور ارس» به معنای تعمیق امکاناتی است که جمهوری اسلامی ایران طی ۳۰ سال گذشته برای ارتباط جمهوری خودمختار نخجوان با سایر مناطق جمهوری آذربایجان ایجاد کرده است. ساخت پل خودرویی آغبَند–کَلَاله به مراحل پایانی نزدیک شده و انتظار می‌رود تا پایان سال جاری به بهره‌برداری برسد. افتتاح پل زمینه ایجاد یک گذرگاه مرزی جدید میان دو کشور را فراهم می‌کند و به‌طور چشمگیری ظرفیت همکاری‌های حمل‌ونقل و تجاری را افزایش خواهد داد. کارهای مربوط به توسعه، نوسازی و بازسازی جاده منتهی به نخجوان نیز با موفقیت ادامه دارد. ساخت چند تونل در این مسیر با وجود پیچیدگی مهندسی و نیاز به منابع قابل توجه به‌خوبی پیش می‌رود.
– این کریدور چه تأثیری بر روابط اقتصادی و سیاسی منطقه خواهد داشت؟
– این کریدور نه‌تنها نخجوان را به سایر مناطق آذربایجان متصل می‌کند، بلکه بخش مهمی از مسیرهای بین‌المللی حمل‌ونقل شمال–جنوب را تشکیل می‌دهد.
از این‌رو پتانسیل ایفای نقشی بسیار مهم و بنیادین در توسعه و پایداری روابط تجاری و حمل‌ونقلی دوجانبه و منطقه‌ای را دارد.
– چه پروژه‌های مهمی در چارچوب کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال–جنوب میان ایران و آذربایجان در حال اجرا یا برنامه‌ریزی است؟
– این کریدور شامل سه مسیر اصلی است:
۱) مسیر شرقی: اتصال ایران به ترکمنستان، قزاقستان و روسیه و سپس اروپا
۲) مسیر میانی: اتصال ایران به روسیه از طریق دریای خزر و سپس اروپا
۳) مسیر غربی: اتصال ایران به روسیه و کشورهای شمال اروپا از طریق خاک آذربایجان
مسیر غربی هم برای حمل‌ونقل جاده‌ای و هم ریلی برنامه‌ریزی شده است. مسیر جاده‌ای کاملاً فعال است و توسط کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در بخش ریلی ساخت خط رشت–آستارا با موفقیت ادامه دارد. دو پروژه مهم در آستارا وجود دارد: ترمینال بار آستارا که اکنون به‌طور مؤثر فعالیت می‌کند، و بازدید اخیر مقامات ایران، آذربایجان و روسیه نشان‌دهنده اهمیت آن است. انتظار می‌رود از اوایل سال آینده، یعنی حدود مارس–آوریل، مرحله اولیه ساخت خط آهن رشت–آستارا آغاز شود. این خط رکن اصلی کریدور شمال–جنوب خواهد بود.
– نتایج نشست سه‌جانبه ایران–آذربایجان–روسیه در باکو را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
– همکاری ایران و آذربایجان تنها به قالب دوجانبه محدود نمی‌شود. دو کشور در قالب‌های چندجانبه نیز همکاری‌های فعال و هدفمند دارند. در نشست اخیر سه‌جانبه با حضور وزیر راه و شهرسازی ایران و معاونان نخست‌وزیر آذربایجان و روسیه، کارگروه‌هایی در حوزه گمرک و حمل‌ونقل تشکیل شد و توافق اصولی برای تهیه نقشه راه همکاری سه‌جانبه حاصل گردید.
پس از مذاکرات فشرده در باکو، هیئت‌ها از منطقه آستارا بازدید کرده و از نزدیک با شرایط و زیرساخت‌های لجستیکی دو کشور آشنا شدند. توافق‌هایی نیز برای تسهیل تردد خودروهای باری و تسریع در عملیات واردات و صادرات صورت گرفت.
– ایران از این کریدور در حمل‌ونقل بین‌المللی چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
– کریدور بین‌المللی شمال–جنوب مسیری راهبردی است که از هند آغاز شده و تا روسیه و شمال اروپا امتداد می‌یابد. این مسیر که از خاک ایران و آذربایجان می‌گذرد، فرصت‌های مهم و گسترده‌ای برای هر دو کشور ایجاد می‌کند.
یکی از اهداف اصلی، بهینه‌سازی زمان و هزینه حمل‌ونقل است. افزون بر این، این ابتکار فرامنطقه‌ای به تقویت زیرساخت‌های حمل‌ونقل کشورهای مسیر، افزایش سطح منافع متقابل و سرعت‌گرفتن توسعه اقتصادی کل منطقه کمک می‌کند.
– درباره تأثیر تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران بر روابط اقتصادی ایران و آذربایجان چه می‌توانید بگویید؟
– متأسفانه برخی کشورها برای دستیابی به اهداف سیاسی خود و تحمیل خواسته‌هایشان، حتی از ابزار تحریم که بر رفاه مردم عادی اثر می‌گذارد، استفاده می‌کنند. اما تجربه بین‌المللی نشان داده که چنین اقدامات غیرقانونی و یکجانبه قادر نیست دولت‌های مستقل را از مسیر راهبردی خود منحرف کند.
امروز هر فردی که به ایران سفر کند، به‌وضوح می‌بیند که باوجود شدیدترین تحریم‌ها، شرایط عادی زندگی در کشور برقرار است و هیچ کمبود اساسی در بازار مشاهده نمی‌شود. همچنین تداوم روند همکاری میان ایران و آذربایجان ثابت می‌کند که این تحریم‌ها نتوانسته‌اند مانع توسعه روابط دوستانه و مبتنی بر منافع مشترک شوند. بدون تردید روابط میان دو کشور در آینده نیز با موفقیت گسترش یافته و عمیق‌تر خواهد شد.
– سفارت ایران در آذربایجان در چه حوزه‌هایی به توسعه روابط دوجانبه کمک می‌کند؟
– سفارت ایران در آذربایجان توسعه روابط همه‌جانبه میان دو کشور را یکی از وظایف راهبردی اصلی خود می‌داند و تلاش می‌کند در حوزه‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و علمی نقش فعال و سازنده‌ای ایفا کند. در حوزه سیاسی و دیپلماتیک، سفارت به ترویج گفت‌وگوی مستمر میان نهادهای دولتی، سازمان‌دهی دیدارهای رسمی در سطوح مختلف و تقویت سازوکارهای مشورتی اهمیت ویژه می‌دهد. ما معتقدیم تداوم تماس‌های مستقیم و گفت‌وگوی باز بر اساس احترام متقابل، مؤثرترین و کارآمدترین راه برای تقویت اعتماد است.
در زمینه اقتصادی، سفارت تلاش‌های جدی برای گسترش همه‌جانبه روابط تجاری، تقویت همکاری‌های مشترک در بخش حمل‌ونقل و اجرای فعال پروژه‌های سرمایه‌گذاری مشترک انجام می‌دهد. نشست‌هایی که با فعالان اقتصادی و هیئت‌های تجاری برگزار می‌شود، بستر راهبردی مهمی برای توسعه روابط اقتصادی و پروژه‌های مشترک ایجاد می‌کند.
در حوزه فرهنگی و علمی نیز سفارت بر تعمیق شناخت متقابل میان ملت‌ها و تقویت پیوندهای اجتماعی تمرکز دارد. از نظر ما روابط ایران و آذربایجان تنها به سطح روابط بین‌دولتی محدود نمی‌شود؛ بلکه بر پایه نزدیکی‌های تاریخی، زبانی و فرهنگی عمیقی استوار است که دو ملت برادر را به هم پیوند می‌دهد.
سفارت همچنین در گسترش خدمات کنسولی، تسهیل رفت‌وآمد شهروندان، توسعه گردشگری و تقویت ارتباطات انسانی فعالانه عمل می‌کند و از تمامی ابتکارات مؤثر برای نزدیکی دو ملت حمایت می‌کند.
هدف اصلی سفارت جمهوری اسلامی ایران در آذربایجان افزایش همبستگی میان دو ملت، توسعه روابط دو کشور در همه حوزه‌ها و تضمین آن است که این همکاری‌ها به رفاه اجتماعی مردم و نیز به صلح، ثبات و پیشرفت منطقه کمک کند.
– چه ابتکارات جدیدی برای همکاری در حوزه‌های آموزش، فرهنگ و امور انسانی برنامه‌ریزی شده است؟
– همکاری ایران و آذربایجان در حوزه‌های آموزش، فرهنگ و امور انسانی بر پایه پیوندهای تاریخی، دینی و تمدنی عمیق میان دو ملت برادر صورت می‌گیرد و با هدف تقویت بیشتر روابط دوجانبه به‌طور مستمر اجرا و برنامه‌ریزی می‌شود. این ابتکارات در چارچوب سیاست خارجی راهبردی ایران، مبتنی بر توسعه همه‌جانبه روابط با کشورهای همسایه، به‌ویژه کشور دوست و برادر آذربایجان، دنبال می‌شود.
گام‌هایی برای تعمیق شناخت فرهنگی متقابل از طریق معرفی میراث غنی، فرهنگ و هنر دو کشور برداشته می‌شود. توافق اصولی برای برگزاری «هفته فرهنگی ایران» در شهرهای باکو، گنجه و نخجوان و نیز «هفته فرهنگی آذربایجان» در شهرهای تهران، تبریز، اردبیل و ارومیه حاصل شده است.
برگزاری نمایشگاه‌های مشترک با حضور هنرمندان و استادکاران سرشناس دو کشور، گسترش همکاری در عرصه اطلاع‌رسانی، افزایش سفرهای رسمی هیئت‌های رسانه‌ای، تشویق سفرهای متقابل دانشگاهیان، دانشمندان و اندیشمندان، تعمیق همکاری علمی–آکادمیک و حضور فعال و سطح‌بالای ایران در رویدادهای بین‌المللی آموزشی، فرهنگی و رسانه‌ای در باکو در دستور کار قرار دارد.
این ابتکارات کاملاً منطبق با اراده و عزم سیاسی قوی رهبران دو کشور برای ارتقای روابط به سطحی بالاتر و بهره‌گیری از پیوندهای تاریخی در راستای تحکیم صلح پایدار و ثبات منطقه است.
– در آینده چه اقداماتی برای افزایش گردشگری متقابل میان ایران و آذربایجان برنامه‌ریزی شده است؟
– با توجه به نزدیکی‌های تاریخی، فرهنگی، دینی، زبانی و قومی، علاقه گسترده و مداومی به سفرهای متقابل میان مردم دو کشور وجود دارد و آمارهای سال‌های اخیر این واقعیت را تأیید می‌کند. برای توسعه همه‌جانبه گردشگری، علاوه بر افزایش شناخت متقابل ملت‌ها، تسهیل رفت‌وآمد شهروندان نیز شرط اساسی است. بهینه‌سازی مدت و هزینه سفر از مهم‌ترین عوامل پیش‌برنده گردشگری است. در این راستا ایران شرط دریافت ویزا برای شهروندان آذربایجان را لغو کرده و آنان بدون هیچ دشواری اضافی می‌توانند به ایران سفر کنند.
علاوه بر این اخیراً پروازهای مستقیم میان دو کشور از سر گرفته شده و در آینده افزایش قابل توجه تعداد پروازها به شهرهای مختلف دو کشور برنامه‌ریزی شده است. همچنین امیدواریم بازگشایی کامل مرزهای زمینی، زمینه را برای تسهیل و گسترش سفرهای متقابل میان شهروندان دو کشور فراهم کند.