به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از سازمان نقشه برداری کشور، استان آذربایجان شرقی، به عنوان بزرگترین و پرجمعیتترین استان ناحیه شمال غربی ایران رتبه اول صادرات غیرنفتی در کشور را به خود اختصاص داده است. از آنجا که این استان یکی از قطبهای مهم کشاورزی میهمن عزیزمان ایران محسوب میشود، ساماندهی و اصلاح بازار محصولات کشاورزی آن با توجه به محدویت منابع خاکی و آبی امری کلیدی در توسعه پایدار کشور محسوب میشود.
رشد جمعيت همراه با گسترش بى رويه بهره بردارى از آب به ویژه در امور کشاورزى وصنعت، جامعه امروز را با اثرات نامطلوب زيادى درجنبه هاى کمى و کيفى منابع آب مواجه کرده است. از اینرو لزوم استفاده عقلانى و مديريت پايدار بهره بردارى از منابع آب امری آشکار به نظر می رسد. افزايش روز افزون بهره بردارى از آب هاى زير زمينى به ويژه در حوضههايى که با نهشتههاى آبرفتى انباشته گشته اند، در مناطق مختلفی از کشور عزیزمان ایران، موجب فرونشست زمین شده است. مخاطرات پدیده فرونشست ابعاد گسترده ای دارد که از آن جمله می توان به تغيير ناهمسان در ارتفاع و شيب رودخانه ها، آبراهه ها و سازه هاى انتقال آب، شکست و يا بيرون زدگى لوله جدار چاهها و ايجاد اختلال در بهره بردارى از منابع آب زيرزمينى، پيشروى امواج در مناطق پست ساحلى، کاهش برگشت ناپذير تمام يا بخشى از مخزن آب زيرزمينى، کاهش ميزان نفوذ پذيرى سطحى آب و پيرو آن گسترش پهنههاى بيابانى و سيلابى و کاهش بازدهى يا ايجاد تخريب در شريان هاى حياتى و سازه هاى مهم، اشاره کرد. بنابراین با توجه به گستردگی دامنه مخاطرات فرونشست مدیریت این پدیده امری حیاتی در مدیریت شهری محسوب میشود.
سازمان نقشهبرداری کشور بهعنوان متولی پایش تغییرات پوسته زمین، مطابق نامه سازمان مدیریت بحران کشور به شماره 75600 مورخ 3/5/1397 در خصوص تهیه نقشه فرونشست دشتهای کشور، مطالعه فرونشست دشتها و مناطق مختلف کشور را در اولویت کاری خود قرار داده است. در گزارش اخیر سازمان پیرامون مناطق فرونشست استان آذربایجان غربی، با استفاده از روش تداخلسنجی راداری و پردازش 128 تصویر و 528 اینترفراگرام و صحت سنجی نتایج با استفاده از ترازیابی دقیق، محدوده و میزان فرونشست در مناطق مختلف استان آذربایحان شرقی شناسایی گردید. 15 منطقه فرونشست در این استان شناسایی گردیده است. همچنین میزان وابستگی فرونشست با سطح آبهای زیرزمینی مورد بررسی قرار گرفت و مشخص گردید که بین میزان فرونشست و کاهش سطح آب های زیرزمینی ارتباط مستقیمی وجود دارد.
بر اساس پردازشهای راداری و ژئودتیک قسمتهای عمدهای از دشتهای استان آذربایجان شرقی تحت تاثیر فرونشست میباشند. ازجمله مناطق فرونشست میتوان به دوزدوزان، ملکان، سراب، مرند، ایلخچی، صوفیان، بناب، عجب شیر، هادیشهر، ایلخچی، تسوج، قره آغاج، میاندواب، شبستر و قسمت شرقی بندر شرفخانه اشاره نمود. به عبارتی 5.5 درصد مساحت استان با پدیده فرونشست روبرو می باشد. بیشترین نرخ فرونشست استان مربوط به مناطق اطراف شهرهای مرند و زنوز با سرعت 18.9 سانتی متر در سال در محدوده ای به وسعت 287کیلومترمربع رخ داده است.
همچنین بررسی تصاویر ماهوارهای بین سال های 1984 و 2020 میلادی بیانگر افزایش سطح زیر کشت و گسترش پهنه کشاورزی در این منطقه می باشد. افزایش سطح زیر کشت خود منجر به افزایش استخراج آبهای زیرزمینی و فرونشست در منطقه شده است. به منظور کنترل فرونشست منطقه، پیاده سازی الگوی کشت مناسب، اصلاح روشهاى مديريت منابع آب، تغيير روشهاي آبياري و تغذیه مصنوعی در منطقه توصیه میشود.