یازاکو، نوید محمدی نسب آباد_ پس از دوازده روز درگیری مستقیم بین ایران و اسرائیل، که با تهاجم اسرائیل آغاز شد، اکنون چند روزی است که آتش‌بس برقرار شده و فضایی برای تحلیل وضعیت آینده ایران شکل گرفته است. می‌توان چند سناریوی محتمل برای آینده ترسیم کرد؛ که در زیر به اهم موارد اشاره میکنیم.
فهرست
۱. تحمل استراتژیک و بازسازی تدریجی
به باور بسیاری از تحلیلگران، محتمل‌ترین مسیر برای ایران، ورود به فاز «تحمل استراتژیک» است؛ یعنی حفظ ساختار قدرت، تمرکز بر بازسازی داخلی و کاستن از هزینه‌های نظامی مستقیم در منطقه.
در این مدل، نظام با تقویت ساختارهای امنیتی و کنترل اوضاع و بازسازی ظرفیت‌های آسیب‌دیده، درصدد تداوم ثبات سیاسی خواهد بود. در عین حال، نظام سیاسی برای جلوگیری از فشار بیشتر خارجی، احتمالا دست به نوعی بازآرایی نرم در رفتار منطقه‌ای خود خواهد زد؛ بدون آنکه تغییرات بنیادین در ساختار سیاست خارجی رقم بخورد.
حتی احتمال ایجاد یک سری اصلاحات داخلی برای ایجاد همدلی بیشتر و آزادیهای اجتماعی بیشتر که در سالهای خیر به یکی از بحرانهای کشور تبدیل شده است، وجود دارد.
۲. تلافی نامتقارن و جنگ در سایه
جنگ رسمی میان ایران و اسرائیل ممکن است پایان یافته باشد، اما تنش‌ها به شکل پنهان، سایبری و نیابتی ادامه خواهند یافت. ایران ممکن است قید واکنش مستقیم را بزند، اما درمیدان‌های نیابتی نظیر عراق، یمن، لبنان(که هر۳ نسبت به سالهای اخیر بسیار ضعیف شده‌اند) یا حتی حملات سایبری علیه زیرساخت‌های اسرائیل بازگردد.
این مدل تلافی، اگرچه کم‌هزینه‌تر برای ایران است، اما در عین حال می‌تواند منطقه را در یک وضعیت ناپایدار دائم نگاه دارد. آنچه در آینده می‌بینیم، نه صلح پایدار بلکه بازتولید یک “جنگ سرد منطقه‌ای” خواهد بود؛ جایی که درگیری‌ها آشکار نیستند، اما همواره زیر پوست سیاست و امنیت خاورمیانه جریان دارند. البته این مدل چیز تازه‌ای نیست و پیش از جنگ سالهاست به صورت نانوشته در منطقه جاری است.
البته این مدل باعث خواهد شد که نظم مطلوب که ترامپ محقق نشود و تمام برنامه‌های آمریکا در خاورمیانه به هم بخورد و در نتیجه آمریکا برای عوض کردن بازی همت بیشتری بکند.
۳. بازگشت محتاطانه به میز مذاکره
احتمال سوم، بازگشت مرحله‌ای ایران به میز مذاکره با قدرت‌های جهانی است؛ به‌ویژه در زمینه هسته‌ای. ایران ممکن است برای کاهش فشار اقتصادی و با هدف جلوگیری از جنگ دوباره، به مذاکراتی محدود تن دهد، هرچند با شروط و تضمین‌های جدید.
در این حالت، مسیر «آتش‌بس پایدار» پیش‌روی ایران قرار می‌گیرد. هرچند دستیابی به توافق جدیدی شبیه برجام بسیار دور از دسترس به‌نظر می‌رسد، اما نسخه‌ای محدود، زمان‌بندی‌شده از آن می‌تواند به عنوان یک راه‌حل اضطراری عمل کند.
البته تهاجم اسرائیل در حالیکه هنوز پایان مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا اعلام‌نشده بود، هم باعث خشم و هم دلسردی ایران از مذاکرات شده است.
۴.درگیری تمام‌عیار منطقه‌ای با انسداد تنگه هرمز
سناریوی ورود ایران به فاز مقابله تمام‌عیار با غرب از طریق انسداد تنگه هرمز یا حمله به منافع نفتی منطقه است. این سناریو، اگرچه همیشه به‌عنوان گزینه روی میز ایران مطرح بوده، اما در عمل می‌تواند به واکنش نظامی گسترده آمریکا و متحدانش و حتی به یک جنگ منطقه‌ای فراگیر منجر شود.
این سناریو، می‌تواند ایران را به سمت تحریم‌های حداکثری و ایجاد فاصله بیشتر با چین ببرد. به همین دلیل،گرچه این مسیر پرریسک است اما ممکن است تحت شرایط تصمیم‌گیرندگان نظام این مسیر را انتخاب کنند.
البته اسرائیل سناریوی دیگری برای این جنگ در نظر گرفته بود که نیازمند جلب نظر مردم و توانایی اپوزیسیون بود که در جنگ ۱۲روزه این سناریو به شکست منتهی شد.
از طرفی رضا پهلوی که خودش را به عنوان رهبر اپوزیسیون جا زده بود، نتوانست کوچکترین تحرکی ایجاد کند و از طرفی بخشی از مردم که در سالهای اخیر اعتراضاتی داشتند با مهاجم خارجی همسو نشدند .