به گزارش پایگاه خبری یاز اکو، دکتر توحید ملک زاده نوشت: آذربایجان یکی از نقاط تمدن خیز خاورمیانه و از قدیم¬الایام محل سکونت انسانهای باستان و نوع خاصی از آنها یعنی انسانهای نئاندرتال بوده است. تحقیقات باستانشناسی هر روز حقایق دیگری از اهمیت آذربایجان باستان را بیان می کند. اگر از جاده نازلو به سمت مرز ترکیه برویم پس از عبور از سایت دانشگاه اورمیه از سمت غرب وارد محوطه باستانی تام تاما و قلعه اسماعیل اقا ( ارتباطی با سیمیتقوی جنایتکار ندارد) می شویم که اکتشافات باستانشناسان نشان می دهد این محل زیست شکارچیان پارینه سنگی بوده است.
پروفسور کارلتون اس کون con درسال ۱۹۴۹ میلادی/ ۱۳۲۸ شمسی غار دو اشکوبه(طبقه) تام تاما را برای اولین بار بررسی کرده و هفت قطعه چخماقی از ابزارهای سنگی دوره پارینه سنگی بدست آورد که با دقت ساخته و تراش نشده بودند. همراه با این اشیا، استخوان حیواناتی نظیر آهو، کفتار، روباه، لاک‌پشت و استخوان‌های شکار شده و غیره در غار تام تما به دست آمده است. در این دوره آب و هوای دره نازلو به تبعیت از آب و هوای استان، گرم و بارانی بود و محیط جنگلی با تالاب‌های متعدد در آن وجود داشت که محل زیست چرندگان و حیوانات آبزی بود.
چنین به نظر می رسد با انقراض نسل انسانهای نئاندرتال که در ادبیات آذربایجان غالبا با عنوان دیو از آنها یاد می شود و موجوداتی کم عقل و منزوی می بودند انسانهای هموساپینس یا هوشمند امروزین پا به عرصه گذاشتند که با خروج از غارها و استقرار در دشتهای پر آب آذربایجان توانستند اولین مناطق استقرار بشری ( روستا) را در مثلا تپه اهروان سلماس(قدمت ۹ هزار ساله) پایه گذاری نمایند.
در اکثر کشورها با ترمیم راههای مواصلاتی به این نوع مکانهای باستانی و ساخت ماکتهایی از چگونگی زندگی انسانهای نخستین (مثل آثار قوبوستان نزدیک باکو ) علاوه بر شناساندن این مکانها به مردمان خود، در جلب توریزم نیز می کوشند. در این نوع موارد حتی میراث فرهنگی شهرهای مرکزی ایران نیز بسیار فعالند. ولی میراث فرهنگی آذربایجان غربی بجز نصب تابلو هیچ اقدام ملموسی برای معرفی آن انجام نداده و حتی انگیزه ای برای تبلیغات و شناساندن آن نیز ندارد. درخواستها و پیگیریهای مردمی از میراث فرهنگی برای بیشتر کردن فعالیتهای معرفی سازنده آثار بسیار ارزشمند استان، می تواند موثر باشد.
