اقتصاد چرخه ای تنها گزینه ممکن بر اقتصاد شکننده جهان

به گزارش واحد ترجمه پایگاه خبری یاز اکو به نقل از دیلی صباح، در حالی که مبارزه با تغییرات آب و هوایی به عنوان یکی از مهمترین مشکلات پیش روی بشریت در دستور کار قرار دارد، جنگ بین روسیه و اوکراین بدون شک بر تلاش ها در این راستا تأثیر منفی می گذارد.

این بحران که قبل از التیام زخم‌های ناشی از همه‌گیری کووید-۱۹ آغاز شد، باعث می‌شود که اقدامات علیه تغییرات آب و هوایی در پس‌زمینه قرار گیرد، زیرا بسیاری از کشورها می‌خواهند از منافع ملی خود به لحاظ اقتصادی محافظت کنند.

حتی اتحادیه اروپا (EU) که ​​شاهد رهبری آن در مبارزه با تغییرات آب و هوایی بوده ایم، اظهاراتی مبنی بر افزایش استفاده از سوخت های فسیلی در دوره آینده و اتخاذ سیاست هایی در این راستا دارد.

از سوی دیگر، جنگ روسیه و اوکراین و همه‌گیری نشان داد که زنجیره‌های عرضه جهانی ساختارهای بسیار شکننده‌ای دارند و برای مقاومت در برابر شوک‌ها کاملاً ناکافی هستند.

بنابراین، علاوه بر پیامدهای تغییرات آب و هوایی، به احتمال زیاد انتظار می رود که این شوک ها بر تجارت جهانی تأثیر منفی بگذارد، فشار تورمی بر اقتصادها ایجاد کند و مشکلات عرضه را که قبلاً به دلیل همه گیری جهانی تجربه کرده بود، افزایش دهد.

در واقع تاکنون مشکلات جدی در زمینه غذا و انرژی شروع شده است. در نتیجه، این وضعیت کشورها را ملزم کرد تا مدل های سازگار با اقلیم را در نظر بگیرند که در آن بتوانند از منابع خود به نحو احسن استفاده کنند و تا حد امکان کمتر به منابع خارجی وابسته شوند.

تغییر عادات یک ضرورت است

در این مرحله، ضمن اقدام در مورد فوری‌ترین موضوع تغییر اقلیم، باید تمام عادات تولید و مصرف خود را تغییر دهیم و سیاست‌هایی را اتخاذ کنیم که به ما در دستیابی به مدل‌های اقتصادی مبتنی بر پایه‌های پایدارتر کمک کند.

مدل های اقتصادی فعلی ترکیه ساختاری خطی بر اساس رویکرد «خرید-استفاده- دور انداختن» دارند. به بیان ساده، در مدل های خطی، منابع استخراج می شوند، به محصولات تبدیل می شوند و سپس به زباله تبدیل می شوند.

در این مرحله، ماده مورد بحث به گونه ای تبدیل به زباله می شود که قابل استفاده مجدد نیست. این فرآیند منجر به عرضه شدید نهاده ها، مصرف انرژی و تولید مقادیر قابل توجهی زباله می شود. این سیستم که منابع طبیعی را نامحدود فرض می کند و ما انسان ها حق داریم جهان را در زباله های نامحدود غرق کنیم، اکنون در شرایط امروزی غیرقابل قبول شده است.

راه حل: اقتصاد دایره ای

برخلاف مدل خطی، اقتصادهای دایره ای با توسل به روش هایی مانند به اشتراک گذاری، اجاره، استفاده مجدد، تعمیر و بازیافت به دنبال افزایش چرخه عمر محصولات موجود تا حد امکان هستند. علاوه بر این، هدف آن کاهش استفاده از مواد در این راه، تولید محصولات با منابع کمتر و بازیابی زباله از طریق بازیافت است. تمام محصولات مصرف شده در اقتصاد دایره ای به طور مکرر استفاده می شوند. در صورت خرابی محصول، تعمیر می شود و در مواردی که این امکان وجود ندارد، تولید محصولات جدید از این محصول پیش بینی شده است. در اقتصاد دایره‌ای، همانطور که گفته می‌شود، زباله تبدیل به ماده خام جدید می شود.

اقتصاد دایره ای فراتر از استفاده مکرر از موارد مصرفی است

از سوی دیگر، اشتباه بزرگی است که اقتصاد دایره ای را فقط به عنوان استفاده مجدد و بازیافت توصیف کنیم، زیرا به لطف مدل آن، تغییر در روش های تولید و مصرف نیز باعث کاهش انتشار گازهای گلخانه ای می شود. در این مدل، سهم انرژی های تجدیدپذیر و منابع قابل بازیافت افزایش می یابد.

مصرف آب، خاک، انرژی و به ویژه مواد خام کاهش می یابد. بنابراین، اثرات زیست محیطی مثبت ایجاد می شود. همچنین توسعه پایدار را تضمین می کند، وابستگی اقتصادها به پویایی های خارجی را کاهش می دهد و ساختارهای تولید و مصرف را در برابر شوک های خارجی مقاوم تر می کند.

نقش اقتصاد دایره ای در رونق کسب و کار

این رویکرد مدل های کسب و کار را ایجاد می کند که شامل طراحی محصولات بادوام تر و قابل بازیافت، استفاده مجدد از مواد در چرخه تولید و ترویج مصرف مسئولانه تر است. به این ترتیب منجر به نوآوری می شود و به ایجاد فرصت های شغلی جدید کمک می کند.

در مطالعه ای که توسط سازمان بین المللی کار (ILO) در این زمینه انجام شده است، پیش بینی می شود که به لطف گذار به اقتصاد دایره ای، ۷ تا ۸ میلیون شغل خالص در مقیاس جهانی تا سال ۲۰۳۰ افزایش یابد.

در چارچوب دستاوردهای اقتصادی آن، تخمین زده می‌شود که گذار از یک ساختار خطی به یک سیستم چرخه‌ای دارای پتانسیل ۴٫۵ تریلیون دلاری برای رشد اقتصاد جهانی تا سال ۲۰۳۰ است.

علیرغم همه این جنبه های مثبت، پیشرفت حاصل از مدل های اقتصاد دایره ای در مقیاس جهانی کافی به نظر نمی رسد.

سهم محدود اقتصاد چرخه ای

گزارش شکاف دایره ای (CGR) 2021 نشان می دهد که در حال حاضر تنها ۸٫۶ درصد از اقتصاد جهانی دوره ای است.

با این حال، این گزارش همچنین بیان می کند، هدف ۱۷ درصد چرخه ای تا سال ۲۰۳۰ برای بخش هایی با پتانسیل تغییر بالا ممکن به نظر می رسد.

بی شک این وضعیت را می توان ناشی از عدم سیاست های حمایتی یا تشویقی اقتصاد دورانی، عدم انتقال صحیح سیاست ها در این راستا به ذینفعان و ناتوانی در تحقق قیمت گذاری در این زمینه دانست.

علاوه بر این، این وضعیت ممکن است ناشی از زنجیره تامین محدود، زیرساخت های فناورانه ناکافی، یا سطح ناکافی دانش و تخصص ذینفعان برای اقتصاد دایره ای باشد. همه این مسائل اجرای یک تحول جامع و فراگیر با مشارکت همه ذینفعان ذیربط تحت رهبری مقامات عمومی را ضروری می سازد.

نقش شهرنشینی

بسیار مهم است که مشخص شود تحول مورد نظر در چه سطحی از اقتصاد آغاز خواهد شد.

سیاست‌های شهرنشینی با توجه به اثرات اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی بر اقتصادها تأثیر زیادی می‌گذارد. از سوی دیگر، پیش بینی می شود تا سال ۲۰۵۰، ۷۰ درصد از جمعیت جهان در شهرها زندگی کنند.

شهرها در حال حاضر حدود دو سوم تقاضای جهانی انرژی را تشکیل می دهند که مسئول ۸۰ درصد انتشار گازهای گلخانه ای و ۵۰ درصد زباله های جهانی هستند. بنابراین، اگر در نظر گرفته شود که اثرات منفی تغییر اقلیم افزایش می‌یابد، به‌ویژه اگر مدل‌های خطی اقتصادی در شهرها ادامه یابد، خطراتی که مردم با آن روبرو هستند آشکارتر می‌شود.

رشد سریع جمعیت شهر و افزایش تقاضا برای کالاها و خدمات، استفاده بهینه از منابع و ساخت سازه‌های سازگار با محیط زیست را مهم‌تر کرده و ایجاد زنجیره‌های تامین سالم و کوتاه‌تر را ضروری می‌سازد. تحول مورد بحث نه تنها بر اقدامات بخش صنعتی در شهرها بلکه بر مواد و طرح های مورد استفاده در بخش ساخت و ساز، حمل و نقل عمومی و سایر روش های حمل و نقل، سیستم های غذایی و بسیاری از محصولات و خدمات دیگر تأثیر خواهد گذاشت.

به این ترتیب، همه اقتصادها در برابر آب و هوا و سایر شوک های خارجی، از شهرها، مقاوم تر خواهند بود.

اهمیت شهرها برای اقتصاد دایره ای نیز در بیانیه نهایی اجلاس سران گروه ۲۰ (G-20) که در سال ۲۰۲۱ در رم تحت ریاست دوره ای ایتالیا برگزار شد، گنجانده شد. در این بیانیه، رهبران کشورها بر نقش کلیدی شهرها در ترویج، تسهیل و توانمندسازی اقتصاد دایره ای تاکید کردند و متعهد به حمایت از راه حل های مبتنی بر مکان توسط دولت های محلی شدند.

کشورها همچنین متعهد شده‌اند از تلاش‌ها برای بهبود کارایی منابع شهرها و رویکردهای دایره‌ای، از جمله از طریق گفتگوی کارایی منابع G-20 حمایت کنند.

حرکت به سمت اقتصاد دایره ای

اقتصاد دایره ای، موضوعی که کشورهای توسعه یافته حتی قبل از جنگ روسیه و اوکراین بر سر آن توافق داشتند، به دلیل مشکلات زنجیره های تامین نیاز به بررسی بیشتری دارد.

بدون شک این تحول آسان نخواهد بود. به خصوص در کشورهای در حال توسعه، بسیاری از خطوط تجاری به اقتصاد خطی متصل ومتکی هستند. 

همانطور که تغییر اشتغال از خطوط تجاری مبتنی بر سوخت های فسیلی به فرصت های تجاری مبتنی بر انرژی های تجدیدپذیر در مدت زمان بسیار کوتاه غیرممکن است، یک فرآیند انتقال دقیق و برنامه ریزی شده برای بازگشت از یک ساختار اقتصادی خطی به یک مدل چرخه ای ضروری به نظر می رسد.

زیرا مهمترین شرط موفقیت این تحول این است که قشر شکننده جامعه شاغل در صنایع سنتی تحت تأثیر این تغییر قرار نگیرند.

ترکیه پتانسیل اقتصاد دایره ای را پیش بینی کرده و به وضوح موضع مصمم خود را برای تحقق این تحول نشان می دهد. در این زمینه، مطالعات جامعی با مشارکت همه ذینفعان برای اجرای طرح توسعه سبز آن با هدف انتشار خالص صفر تا سال ۲۰۵۳ که توسط رئیس جمهور رجب طیب اردوغان تعیین شده است، انجام می شود.