به گزارش پایگاه خبری یاز اکو به نقل از تجارت فردا، زمانی که قیمت هر بیت‌کوین زیر ۱۰ هزار دلار بود فعالیت در بازار بیت‌کوین و سایر رمزارزها چیزی نبود که هر کسی سودای ثروتمند شدن از طریق آن را داشته باشد. اما حالا چند سالی است که اوضاع فرق کرده است. به‌ویژه بعد از سقوط بازار سهام که از مرداد ۱۳۹۹ آغاز شد و هنوز هم ادامه دارد، تعداد زیادی از معامله‌گران بازار سهام به معامله بیت‌کوین و سایر رمزارزها روی آوردند.
در داخل کشور تخمین‌هایی زده می‌شود مبنی بر اینکه در حال حاضر بیش از ۱۲ میلیون ایرانی در بازار رمزارزها فعالیت می‌کنند. اما تخمین‌های سایت‌های خارجی عددی بسیار کوچک‌تر از این را نشان می‌دهد. برای مثال، سایت triple-a.io ادعا می‌کند تعداد ایرانیانی که در بازار رمزارزها فعالیت می‌کنند زیر دو میلیون نفر است. این تفاوت در ارائه آمار می‌تواند ناشی از این باشد که در ایران، چندین نفر از یک حساب کاربری استفاده می‌کنند و چنین چیزی در تخمین‌های داخلی لحاظ می‌شود اما در تخمین‌های سایت‌های خارجی خیر. اما واقعاً ایرانی‌ها کجای بازار بیت‌کوین و سایر رمزارزها ایستاده‌اند؟
فعالیت ایرانی‌ها در بازار رمزارزها چه زمانی بالا می‌رود و چه زمانی پایین می‌آید؟ در مقایسه با مردم سایر کشورها و میانگین جهانی، علاقه ایرانی‌ها به بیت‌کوین کمتر است یا بیشتر؟ چه ارتباطی میان فعالیت ایرانی‌ها در بازار رمزارزها و تغییرات قیمت بیت‌کوین (به عنوان رهبر رمزارزها) وجود دارد؟ اگر به دنبال پاسخ چنین سوالاتی هستید، مقاله پیش‌رویتان را از دست ندهید.
تا به حال به این فکر کرده‌اید که چه چیزی باعث شده تعداد زیادی از افرادی که دوروبرتان می‌بینید به بیت‌کوین علاقه‌مند شوند؟ در سال ۲۰۱۷، زمانی که تعداد خیلی کمی فکر می‌کردند قیمت بیت‌کوین از سطح ۲۰ هزار دلار رد شود، قیمت این رمزارز به ۲۰ هزار دلار نزدیک شد. در ژانویه سال ۲۰۱۷، قیمت هر بیت‌کوین تنها حدود هزار دلار بود. اما طی ۱۲ ماه حدوداً ۲۲۰ برابر شد. اوضاع به‌گونه‌ای بود که هرگونه کاهش قیمت در بازار بیت‌کوین می‌توانست ترکیدن حباب تلقی شود و سقوط قیمت را شدیدتر کند. همین‌طور هم شد! از اواسط دسامبر ۲۰۱۷ تا اوایل فوریه ۲۰۱۸، یعنی کمتر از دو ماه، قیمت بیت‌کوین یک سقوط ۵۰درصدی را تجربه کرد.
در همان سال ۲۰۱۷ مقاله‌ای در نشریه اکونومیست چاپ شده بود که سعی می‌کرد توضیحاتی را درباره بیت‌کوین ارائه دهد. این مقاله سعی می‌کرد به این سوال پاسخ دهد که «چه چیزی در بیت‌کوین وجود دارد که مردم را امروزه تا این حد به خود جذب می‌کند؟» پاسخ نویسنده چنین بود: «به عنوان یک دلیل خوب برای افزایش تقاضای بیت‌کوین، می‌توان به افزایش قیمت سریع آن اشاره کرد. همان‌طور که چارلز کیندلبرگر (Charles Kindleberger)، تاریخ‌نگار در حوزه حباب‌های مالی می‌نویسد: «هیچ چیز همانند اینکه یک دوست در حال ثروتمند شدن است، رفاه و قضاوت یک فرد را بر هم نمی‌زند مردم بیت‌کوین می‌خرند، زیرا انتظار دارند دیگران این بیت‌کوین‌ها را در قیمتی بالاتر، از آنها بخرند.»
آیا با حرف نویسنده مقاله اکونومیست موافق هستید؟ آیا در مورد ایرانی‌ها می‌توان این‌طور گفت که ایرانی‌ها بیت‌کوین می‌خرند زیرا انتظار دارند دیگران این بیت‌کوین‌ها را در قیمتی بالاتر از آنها بخرند؟
ما در اینجا برای پاسخ به سوال فوق، از یک روش غیرمتعارف استفاده کرده‌ایم. بگذارید کمی در مورد آن توضیح دهیم. شما با مراجعه به trends.google.com می‌توانید هر واژه‌ای را که می‌خواهید، جست‌وجو کنید و ببینید طی یک دوره زمانی مشخص، علاقه مردم جهان، یک کشور، یک شهر و یک منطقه به یک موضوع چگونه تغییر کرده است.
بدیهی است که اگر مثلاً طی یک ماه، مردم یک شهر وارد گوگل شوند و به‌طور پیاپی در مورد خودرو بنز جست‌وجو کنند، نتیجه این خواهد بود که در «گوگل ترندز»، علاقه مردم آن شهر مشخص در آن دوره زمانی مشخص به خودرو بنز بیشتر نشان داده خواهد شد و برعکس. ما در گوگل ترندز، واژه‌های «Bitcoin» و «بیت‌کوین» را از پنج سال گذشته تا به امروز برای ایران جست‌وجو کردیم. خوبی گوگل ترندز این است که به شما اجازه می‌دهد فایل خام داده‌ها را بر حسب جست‌وجویی که انجام داده‌اید دریافت کنید.
از طرف دیگر، داده‌های مربوط به قیمت بیت‌کوین را نیز از پنج سال گذشته تا به امروز دریافت کردیم. با کنار هم گذاشتن داده‌های مربوط به جست‌وجوی واژه‌های Bitcoin و بیت‌کوین در ایران از پنج سال گذشته تاکنون و قرار دادن آن کنار قیمت بیت‌کوین از پنج سال گذشته تاکنون، به خوبی می‌توان دید که عموماً، در زمان‌هایی که قیمت بیت‌کوین افزایش یافته است، ایرانی‌ها نیز علاقه بیشتری به این رمزارز نشان داده‌اند و در مواقعی که قیمت بیت‌کوین نزول کرده است، ایرانی‌ها علاقه کمتری به این رمزارز نشان داده‌اند.
البته در یک مورد استثنایی، افزایش قیمت بیت‌کوین، نتوانسته است توجه ایرانی‌ها را جلب کند. همان‌طور که نمودار یک نشان می‌دهد، از مارس سال ۲۰۱۷ تا می سال ۲۰۲۱، عموماً با افزایش قیمت بیت‌کوین، علاقه ایرانی‌ها به این رمزارز نیز افزایش پیدا کرده است و برعکس. اما طی افزایش قیمت بیت‌کوین از حدود ۳۰ هزار دلار در جولای ۲۰۲۱ به ۶۰ هزار دلار در نوامبر ۲۰۲۱، علاقه ایرانی‌ها به بازار بیت‌کوین افزایش نیافته است.
چرا این‌طور است؟ شاید بتوان دلیل آن را در ریزش قیمت بیت‌کوین از ۶۰ هزار دلار در آوریل ۲۰۲۱ تا ۳۰ هزار دلار در جولای ۲۰۲۱ جست‌وجو کرد. طی کمتر از سه ماه قیمت بیت‌کوین ۵۰ درصد ریزش را تجربه کرد و همین می‌تواند دلیل این باشد که چرا در موج صعودی بعدی بیت‌کوین علاقه ایرانی‌ها به این بازار افزایش نیافت. در جریان ریزش بیت‌کوین از ۶۰ هزار دلار به ۳۰ هزار دلار، تعداد زیادی از ایرانی‌ها زیان دیدند و این زیان در کنار ریزش بازار سهام، داغ دل عده زیادی را تازه کرد.
اما آیا علاقه مردم ایران به بیت‌کوین در همه شهرها با یکدیگر برابر است؟ نقشه یک نشان می‌دهد، که طی ۱۲ ماه گذشته، مردم تهران بیشترین علاقه را به بیت‌کوین از خود نشان داده‌اند. بعد از تهران، سمنان، خراسان جنوبی، آذربایجان غربی، و لرستان در جایگاه‌های دوم تا پنجم قرار دارند. همچنین قم، آذربایجان شرقی، گیلان، کردستان و البرز نیز جایگاه‌های ششم تا دهم را به خود اختصاص می‌دهند. زنجان، ایلام، کهگیلویه‌وبویراحمد، چهارمحال‌و‌بختیاری و سیستان‌و‌بلوچستان نیز به ترتیب در جایگاه‌های بیست‌و‌هفتم تا سی‌ویکم قرار دارند. نکته قابل توجه دیگر اینکه در سال ۲۰۱۷، کردستان در جایگاه اول و البرز در جایگاه دوم قرار داشت و سپس نوبت به تهران، مازندران و گیلان می‌رسید.
در اینجا می‌توان سوال دیگری را طرح کرد. اینکه آیا در سایر کشورهای جهان نیز، بین بازه زمانی جولای ۲۰۲۱ تا نوامبر ۲۰۲۱ که قیمت بیت‌کوین بعد از یک ریزش ۵۰درصدی مجدداً رشد کرد و به ۶۰ هزار دلار رسید، علاقه مردم به بیت‌کوین همگام با افزایش قیمت، زیاد نشد؟ نمودار۲ نشان می‌دهد که درست مانند ایران، علاقه مردم در جهان، ایالات متحده و چین نیز طی بازه زمانی جولای ۲۰۲۱ تا نوامبر ۲۰۲۱، همگام با افزایش قیمت بیت‌کوین، زیاد نشد.
نکته جالب توجه اینکه در این بازه زمانی، علاقه مردم ایران به بیت‌کوین حتی بیشتر از ایالات متحده و چین بود. آیا دلیل آن طمع بیشتر مردم ایران بوده است؟ آیا دلیلش این است که مردم ایران ریسک‌گریزتر هستند؟ آیا دلیلش این است که مردم ایران طی ریزش قیمت بیت‌کوین از آوریل تا جولای ۲۰۲۱ زیان‌های هنگفتی را متحمل شدند و بنابراین در پی جبران این زیان بودند؟ بدون بررسی‌های عمیق‌تر به هیچ‌عنوان نمی‌توان به این سوالات پاسخ دقیقی داد و هر چه گفته شود، فقط حدس و گمان است و مبنای علمی نخواهد داشت.
حالا می‌خواهیم به طور دقیق‌تر ببینیم که تغییرات قیمت بیت‌کوین چقدر با تغییرات علاقه مردم به این رمزارز همبستگی دارد. نمودار۳، همبستگی میان تغییرات قیمت بیت‌کوین و علاقه ایرانی‌ها، آمریکایی‌ها، چینی‌ها و به طور کلی مردم جهان به بیت‌کوین را از سال ۲۰۱۷ تا به امروز نشان می‌دهد. در هر نمودار، معادله رگرسیون ساده خطی و R-squared نمایش داده می‌شود. لازم به ذکر است که این روابط همبستگی، نمی‌تواند بیانگر روابط علت و معلولی میان تغییرات قیمت بیت‌کوین و علاقه مردم به بیت‌کوین باشد. یعنی از این نمودارها نمی‌توان این‌گونه نتیجه گرفت که مثلاً دلیل افزایش علاقه مردم به بیت‌کوین در طول یک بازه زمانی، افزایش قیمت بیت‌کوین است.
بلکه برای اینکه به چنین رابطه علت و معلولی‌ای برسیم، باید ابتدا فرضیه‌هایی را مطرح کنیم و با آزمون این فرضیه‌ها (با احتساب متغیرهای مهم دیگر) در پی یافتن رابطه علی باشیم. با این حال نمودار ۳ حداقل این را به ما نشان می‌دهد که همبستگی میان علاقه مردم در ایران، آمریکا، چین و جهان به بیت‌کوین با قیمت بیت‌کوین چقدر است. در همه این نمودارها یک همبستگی مثبت را مشاهده می‌کنیم. اما نکته حائز اهمیت در اینجا این است که در مورد ایران، همبستگی میان علاقه مردم به بیت‌کوین و تغییرات قیمت بیت‌کوین به طور قابل توجهی از آمریکا، چین و میانگین جهانی بیشتر است.
به زبان ساده‌تر، در کشورهایی مانند چین و آمریکا، با افزایش یا کاهش قیمت بیت‌کوین، علاقه مردم به این رمزارز خیلی تحت تاثیر قرار نگرفته است. در حالی که در ایران، با افزایش یا کاهش قیمت بیت‌کوین، علاقه مردم به این رمزارز به مقدار خیلی بیشتری (نسبت به چین و آمریکا و میانگین جهانی) تحت تاثیر قرار گرفته است. آیا این می‌تواند به این معنا باشد که مردم کشورهایی مانند آمریکا و چین، قبل از اینکه قیمت بیت‌کوین افزایش یابد آن را خریداری می‌کنند و قبل از اینکه قیمت آن سقوط کند آن را می‌فروشند ولی در ایران، وقتی قیمت بیت‌کوین افزایش می‌یابد، مردم تازه یادشان می‌آید که بیت‌کوین بخرند و وقتی قیمت آن سقوط می‌کند، مردم تازه یادشان می‌آید که آن را بفروشند؟ نمی‌دانیم!
اگرچه بررسی رابطه میان علاقه مردم به بیت‌کوین و تغییرات قیمت این رمزارز می‌تواند تا حدی به ما نشان دهد که ایرانی‌ها تا چه اندازه در بازار رمزارزها فعالیت دارند، اما چندان هم قابل اتکا نیست. چراکه در بسیاری از موارد، علاقه نشان دادن به یک چیز نمی‌تواند به خرید آن منجر شود (یا توانایی آن وجود ندارد، یا امکان آن وجود ندارد، یا مسیر آن هموار نیست و مواردی از این دست).
البته باید توجه داشت که تحقیقات زیادی وجود دارند که نشان می‌دهند، مردم قبل از خرید یک کالا یا سرویس، در مورد آن در گوگل جست‌وجو می‌کنند. برای مثال، موسسه تحقیقاتی Invoca ادعا می‌کند که ۸۱ درصد از خریداران خرد، قبل از اینکه خریدشان را (چه به صورت آنلاین و چه به صورت فیزیکی) انجام دهند، در مورد آن یک جست‌وجوی آنلاین انجام می‌دهند. همچنین Oberlo ادعا می‌کند که طبق تحقیقاتش، ۶۱ درصد از خریدها، با جست‌وجوهای آنلاین صورت می‌گیرد. اگر چنین چیزی در مورد بیت‌کوین و فعالیت در بازار رمزارزها نیز صحت داشته باشد، می‌توان گفت که هر چه میزان علاقه مردم به بیت‌کوین بیشتر باشد، به احتمال بیشتری خریدوفروش بیت‌کوین توسط آنها صورت خواهد گرفت. ما به این استدلال‌ها بسنده نکرده‌ایم و کلیدواژه‌های دیگری را مورد بررسی قرار دادیم: کلیدواژه‌های nobitex و binance. فرضیه ما این است که هر چه علاقه مردم به صرافی‌های نوبیتکس و باینانس بیشتر باشد، به احتمال بیشتری اقدام به باز کردن حساب کاربری خواهند کرد و به احتمال بیشتری در بازار رمزارزها فعال خواهند بود (به نمودار ۴ رجوع کنید).
اگر به داده‌های این دو صرافی دسترسی داشتیم خیلی بهتر از اینها می‌توانستیم بگوییم که همبستگی میان علاقه مردم به صرافی‌های نوبیتکس و باینانس و تغییرات قیمت بیت‌کوین چقدر است! از آنجا که به این داده‌ها دسترسی نداریم، به داده‌های «گوگل ترندز» بسنده می‌کنیم. نمودار ۵ نشان می‌دهد که یک همبستگی مثبت قوی میان قیمت بیت‌کوین و علاقه مردم ایران به صرافی نوبیتکس وجود دارد. اگر علاقه بیشتر به این صرافی به افتتاح حساب کاربری بیشتر و در نتیجه سرمایه‌گذاری بیشتر در بازار رمزارزها منجر شده باشد، می‌توان گفت با افزایش قیمت بیت‌کوین در آینده (در صورت وقوع)، ایرانی‌های بیشتری وارد بازار رمزارزها خواهند شد و سرمایه بیشتری از طرف ایران وارد این بازار خواهد شد.
