رحمان مشتاق‌مهر در گفت‌وگو به زندگینامه شمس تبریزی اشاره کرد و گفت: شمس تبریزی، در تبریز متولد شد و در همان شهر نیز در پیش شیخی به نام «ابوبکر سله باف» مقدمات معنوی و اخلاقی را فراگرفت اما وقتی که احساس کرد دیگر نمی‌تواند در تبریز از کسی چیزی بیاموزد، به سیر و سفر پرداخت و در هر شهری که به طور موقت اقامت داشت، برای کسب روزی حلال، به کودکان قرآن می‌آموخت و یا عملگی می‌کرد.
ماجرای آشنایی شمس با مولوی
وی در خصوص داستان آشنایی شمس با مولوی، افزود: شمس در این سفرهایش، مدت کوتاهی را در بغداد با «اوحدالدین کرمانی» دیداری داشت و در نهایت به شام و دمشق رسید و از محافل علمی و معنوی آن‌جا نیز بهره‌ها برد که می‌توان به ابن عربی اشاره کرد. همان سال‌هایی که شمس در دمشق بود، مولانا برای تکمیل تحصیلاتش در فقه، اصول، کلام و تفسیر در این شهر اقامت داشت.
وی ادامه داد: گویا شمس، مولانا را یک یا دو بار در دمشق دیده بود ولی به قول خودش، هنوز مولانا از لحاظ ذهنی و روحی شرایط مناسبی نداشت و هم‌چنین مولانا بعد از اتمام تحصیلاتش به قونیه برگشت و این بار شمس به دنبال خوابی که دیده بود در طلب مولانا به قونیه رفت و آن دو در آن شهر همدیگر را دیدند.
مشتاق‌مهر در تشریح ویژگی‌های شمس تبریز، اظهار کرد: شمس، کلیاتی از علوم متداول آن روزگار از قبیل فقه، اصول و تفسیر را آموخته بود ولی افزونی معلومات و آموخته‌هایش، او را متمایز نمی‌کند بلکه معرفت ذاتی و دریافت‌های شهودی و شخصیت خودساخته و استقلال فکری‌اش متمایز کننده است. مثلا شمس، محبوبیت گوینده را دلیلی بر قبولی آن نمی‌دانست و تا خودش مطلبی را درک نمی‌کرد، آن را نمی‌پذیرفت.
آیا شمس صاحب مکتب شعری بود؟
وی در خصوص این‌که آیا شمس، صاحب مکتب شعری بود یا نه، تشریح کرد: شمس تبریزی شاعر نیست و هیچ شعری نگفته است. دیوانی که به نام او شهرت دارد، غزلیاتی است که مولانا در بیان شیفتگی و دلبستگی بی حد و حصر خود نسبت به شمس و به نام او سروده است و چون به جای تخلص شاعرانه، نام شمس را در بیت پایانی غزل‌ها تکرار می‌کند، دیوان او به کلیات یا دیوان شمس مشهور شده است.
وی در خصوص اثرگذاری شمس بر تمدن اسلامی نیز گفت: شمس هم به طور مستقیم و هم از طریق مقالاتی که از او به جا مانده و استاد دکتر محمدعلی موحد، آن را به بهترین وجه ممکن تصحیح کرده است، بر تمدن اسلامی تاثیر گذاشته است. شمس از طریق تاثیر بر مولانا به واسطه شعر، عرفان و آموزه‌های معنوی و انسان دوستانه او تا به امروز از شرق تا غرب عالم تاثیر گذار بوده است.
این استاد دانشگاه شهید مدنی آذربایجان افزود: شمس از طریق مکتب عرفانی مولویه که در بیشتر کشورهای اسلامی و به خصوص اروپای شرقی، تکیه‌ها و خانقاه‌ها، آداب مخصوصی دارد، هنوز به طور زنده بر دل‌ها فرمانروایی می‌کند و حکم می‌راند.
وی در خصوص تاثیر شمس بر مولانا، تشریح کرد: مولانا قبل از این‌که با شمس دیدار کند و تحت تاثیر شخصیت، صفا و یکرنگی باطنی او قرار گیرد، فقیه، متکلم، مفسر، واعظ و خطیبی بزرگی بود. آشنایی با شمس، عشقی پرشور و نگرشی دگرگون به آفاق، انفس و کائنات را بر مولانا افزود و از او انسانی بلندمرتبه و ژرف نگر ساخت که به خدا عشق می‌ورزید و در پرتو عشق او، تمامی موجودات را دوست می‌داشت و جهان را به مثابه معبدی بزرگ و باشکوه می‌نگریست که آثار لطف حق از ذره ذره آن هویدا است.
محتوای مثنوی معنوی
وی درباره اثر مثنوی مولوی نیز گفت: مثنوی، کتابی بی نظیر است که مجموعه علوم و معارف اسلامی تا قرن هفتم را می‌توان در آن دید. در این کتاب با زبانی مواجه می‌شویم که به هیچ وجه ملال آور نیست و با شگردهای شاعرانه، طنز، حکایت و تمثیل نکات دقیق عرفانی و اخلاقی را در دل و جان مخاطبان خود می‌نشاند و آن‌ها را با ژرفای آموزه‌ها و احکام اسلامی آشنا و به آن‌ها مومن می‌کند.
مشتاق مهر تاکید کرد: شمس، شاعر در مفهوم مشهور آن نیست. اگرچه در مقالات خود، تعبیرات و بیان خاصی دارد که به زیباترین شعرها پهلو می‌زند.
به گزارش ایسنا، محمد بن علی بن ملک‌داد تبریزی ملقب به شمس‌الدین یا «شمس تبریزی» و جلال‌الدین محمد بلخی ملقب به «مولانا» در سده هفتم هجری قمری می‌زیستند و یکی از مهم‌ترین و برجسته ترین شاعران صاحب مکتب و تاثیر گذار در تاریخ ادبیات فارسی هستند. در راستای پاسداشت از این دو شاعر، روزهای هفتم و هشتم مهر ماه در تقویم رسمی کشور روز بزرگداشت شمس تبریزی و مولوی ثبت شده است.
