به گزارش واحدترجمه پایگاه خبری یازاکو به نقل از دیلی صباح یکی از مهم ترین موضوعاتی که در دستور کار سفر الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان به ترکیه در روزهای ۵ تا ۶ مارس ۲۰۲۵ قرار گرفت، موضع دو متحد در مورد تغییر موازنه قدرت جهانی و منطقه ای بود.
سفر علی اف به آنکارا مصادف شد با دوره ای که شامل نزدیکی آمریکا و روسیه و با انتخاب دونالد ترامپ برای ریاست جمهوری آمریکا همراه بود. ایالات متحده کمک های نظامی، اطلاعاتی و مالی به اوکراین را قطع کرد و واگرایی سیاست ایالات متحده و اتحادیه اروپا در قبال اوکراین و روسیه را سبب شد. برخی معتقدند که این تحولات، به ویژه تماس های ترامپ با روسیه، مستقیماً ناشی از یک استراتژی گسترده تر برای منزوی کردن چین و کشاندن روسیه به سمت ایالات متحده است. هنگامی که بحث در مورد تشکیل یک نظم جدید جهانی در حال انجام است، روند زیر سوال بردن اتحادهای سنتی عواقبی نیز برای قفقاز جنوبی و جغرافیای ترک خواهد داشت، جایی که آذربایجان و ترکیه نقش فعالی دارند.
وضعیت مشابهی در سال ۲۰۰۸ در دوره بازنشانی سیاستی که توسط دولت باراک اوباما دنبال شد، رخ داد. طبق برخی تفاسیر دانشگاهی، هدف دولت اوباما مهار چین بود. از این رو، در سال ۲۰۰۸، هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا، پس از دیدار با سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، سیاست «تنظیم مجدد» را اعلام کرد و قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی را به عنوان مناطق متعلق به حوزه نفوذ روسیه به رسمیت شناخت. فرض بر این است که دلیل عدم اظهار نظر دولت آمریکا علیه الحاق کریمه در سال ۲۰۱۴ به دلیل همین سیاست خاص با روسیه بوده است.
در آن دوره، ترکیه و آذربایجان نقش پیشگیرانه ای در امنیت قفقاز جنوبی داشتند. ابتدا، ترکیه پلت فرم همکاری قفقاز جنوبی را پیشنهاد کرد. بعدها در سال ۲۰۱۰، آذربایجان و ترکیه توافقنامه همکاری استراتژیک و کمک متقابل را امضا کردند. در نهایت، مذاکرات سه جانبه در قالب آذربایجان-ترکیه-گرجستان در سال ۲۰۱۱ آغاز شد. به نوعی، ترکیه رهبری این منطقه را بر عهده گرفت. بنابراین، در نتیجه نظم جدید، آذربایجان و ترکیه به ویژه از طریق اشکال مختلف همکاری مشترک، نقش های مهمی در قفقاز جنوبی بر عهده گرفتند.
از آینده چه انتظاری باید داشت؟
این دوره جدید چالش های قابل توجهی را به همراه دارد. به گفته برخی کارشناسان، امتیاز دادن آمریکا به روسیه در مورد اوکراین ممکن است برای عادی سازی روابطش با مسکو کافی نباشد. علاوه بر این، دونالد ترامپ ممکن است در قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی نیز امتیازاتی بدهد. لازم به ذکر است که در سال های اخیر همکاری همه جانبه آذربایجان، ترکیه و روسیه به عنوان عامل اصلی ثبات و همکاری در منطقه بوده است. با این حال، برهم زدن این تعادل ممکن است به پیامدهای نامطلوب منجر شود و نگرش های تهاجمی دیگر قدرت های منطقه ای را برانگیزد. همچنین ممکن است به روند همکاری و ادغام فعلی سازمان کشورهای ترک (OTS) آسیب برساند.
اتحاد ترکیه و آذربایجان با وضعیت تقویت شده و قوی تر وارد این دوره جدید می شود. تمایل ایالات متحده به عقب نشینی از نقش خود به عنوان ضامن امنیت در اروپا و عدم تمایل این کشور به ارائه تضمین های امنیتی به اوکراین، ارزش استراتژیک ترکیه را برای اروپا افزایش داده است. علاوه بر این، تمایل کشورهای اروپایی برای ایجاد یک واحد نظامی مشترک در اروپا بدون دخالت ترکیه غیرممکن به نظر می رسد.
ترکیه به طور گسترده ای به عنوان دولت اصلی این منطقه شناخته شده است و نقش آن همچنان در حال افزایش است. شاخص اصلی این موضوع مارکو روبیو، وزیر امور خارجه جدید آمریکا است که مستقیماً با هاکان فیدان، وزیر امور خارجه در مورد عادی سازی و روند صلح در قفقاز جنوبی گفتگو می کند.
در همین حال، سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه نیز در جریان سفر خود به منطقه، روند عادی سازی در قفقاز جنوبی را با فیدان گفت و گو کرد. این واقعیت که هر دو قدرت که به طور سنتی در منطقه مسلط بوده اند و برای دهه ها تلاش کرده اند منافع خود را در دستور کار منطقه ای مطرح کنند، مستقیماً با ترکیه در مورد مسائل مربوط به قفقاز جنوبی مذاکره می کنند، نشانه روشنی است که آنها برای نقش این کشور در منطقه اهمیت زیادی قائل هستند.
همین منطق در مورد آذربایجان نیز صادق است. این کشور به طور فعال و قابل اعتماد به عنوان یک جایگزین امن برای اتحادیه اروپا در تمایل خود به تنوع بخشیدن به منبع منابع گاز طبیعی خود، ارائه ترتیبات حمل و نقل جایگزین بین شرق و غرب عمل می کند.
از امروز، آذربایجان توافقنامه ها و بیانیه هایی در زمینه همکاری یا مشارکت راهبردی با ۱۰ کشور اروپایی و همچنین توافقنامه اتحاد استراتژیک با ترکیه دارد.
همبستگی در جهان ترک
با این وجود، برای مقاومت بیشتر در این دوره جدید، همکاری و همبستگی بین آذربایجان و ترکیه و نیز بین سایر کشورهای ترک باید بیش از پیش تقویت شود. در واقع هدف از سفر علی اف به ترکیه گسترش و تعمیق همکاری های موجود بین دو کشور در قفقاز جنوبی با پیش بینی این دوره جدید بود. در عصر جنگ قدرت ژئوپلیتیکی جدید، ممکن است یکی از عرصه های کلیدی رقابت جمهوری های ترک باشد. با در نظر گرفتن این موضوع، نقشی که آذربایجان و ترکیه در تضمین تداوم ثبات و همکاری در جغرافیای ترک ایفا خواهند کرد، بسیار مهم است و همچنان تقویت خواهد شد.
در نتیجه این دوره جدید، جهان ترک ممکن است از طریق اتحاد شدیدتر یا پیوستن نیروهای خود به حضور بیشتر ادامه دهد. علی اف که در مراسمی پس از انتخابات ریاست جمهوری در سال ۲۰۲۴ از جهان ترک به عنوان تنها “خانواده” کشور یاد کرد، مصرانه از همکاری دولت های ترک در مسائل امنیتی و نظامی، به ویژه با توجه به واقعیت جدید، حمایت می کند. تصادفی نیست که علی اف اظهار داشت: اتحاد و برادری ترکیه و آذربایجان کمک بزرگی به کل جهان ترک است، برادر عزیزم، رئیس جمهور اردوغان، نقش مهمی در اتحاد جهان ترک ایفا می کند. این بیانیه هشداری آشکار است که در مواجهه با عدم اطمینان روزافزون و تهدیدات نوظهور منطقه ای و جهانی، جهان ترک باید مانند همیشه متحد باقی بماند.
پیام رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در بیانیه خود مبنی بر اینکه ترکیه و آذربایجان در کنار صلح، ثبات و رفاه هستند، از نظر صلح و همکاری منطقه ای نیز قابل توجه بود. اظهارات روسای جمهور این پیام قاطع را ارائه می دهد که ترکیه و آذربایجان منطقه را فضایی برای همکاری و نه فضای درگیری بین قدرت های مختلف جهانی می دانند. این پیام به طور مرتب برای بازیگران منطقه ای و جهانی ارسال می شود.
در مجموع، دلیل اصلی سفر علی اف به ترکیه تقویت اتحاد در بحبوحه نظم جهانی در حال تغییر بود. همچنین لازم به ذکر است که ترکیه و آذربایجان نیز نیاز به اتحاد با سایر متحدان خود در این مسیر احساس می کنند. به عنوان مثال، شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان، دوست ترکیه و آذربایجان، در ۲۵ فوریه ۲۰۲۵ از آذربایجان بازدید کرد و در آنجا نیز بر تمایل کشورش برای پیگیری همکاری کامل در مواجهه با تحولات منطقه تاکید کرد. به همین ترتیب، ماکا بوچوریشویلی، وزیر امور خارجه گرجستان، پس از سفر به آذربایجان، در جریان سفر به ترکیه در ۲۶ فوریه ۲۰۲۵ اعلام کرد که کشورش نقش آنکارا را به عنوان رهبر منطقه می پذیرد.
